ZWIEDZANIE MIASTA LUBLIN
I PI. Zamkowy – ul. Podwale – ul. Grodzka – ul. Archidiakońska – ul. Złota – Rynek – ul. Bramowa – pl. Władysława Łokietka – ul. Królewska – ul. Prymasa S. Wyszyńskiego – ul. Miedziana – ul. Bernardyńska – pl. Władysława Łokietka
Proponowana trasa zwiedzania ma ok. 2 km dl. i na jej przejście – łącznie ze zwiedzaniem opisanych obiektów – należy przeznaczyć od 4 do 5 godz.
Wycieczkę rozpoczynamy na pl. Zamkowym. Na zboczu wzgórza zamkowego stoi pomnik lwa z tarczą herbową wzniesiony w 75. rocznicę odzyskania niepodległości Polski i obrony Lwowa. Ten symbol Lwowa wyrzeźbił w 1995 r. Witold Marcewicz według oryginału z 1930 r. proj. Józefa Starzyńskiego. Zamek zajmuje naturalne wzgórze lessowe, na którym stwierdzono istnienie osadnictwa z przerwami już od IX w. Najstarszy obiekt to okrągła baszta z 1 poł. XIII w. wybudowana w dolnej części z wapienia, w górnej (nadbudowanej później) z cegły. W murach mających w poziomie dziedzińca 4 m grubości umieszczono spiralną klatkę schodową. Baszta ma jedną kondygnację podziemną i trzy nadziemne. Wejście do wnętrza umieszczono na wys. 8 m. Od XVI w. w baszcie było więzienie dla szlachty.
Kaplica zamkowa Świętej Trójcy powstała za czasów króla Kazimierza Wielkiego. Przebudowana i rozbudowana została na przeł. XIV i XV w. Wewnątrz znajdują się malowidła bizantyj-sko-ruskie ukończone w 1418 r., później zakryte tynkiem, w 1897 r. odkryte przez malarza Józefa Smolińskiego. Konserwacja i odsłanianie wspaniałych malowideł zostało zakończone w 1997 r. Są to cykle: maryjny, chrystologiczny i pasyjny, a także sceny ze Starego Testamentu oraz przedstawiające króla Władysława Jagiełłę klęczącego przed Madonną z Dzieciątkiem. Drugi wizerunek przedstawia króla Władysława Jagiełłę galopującego na białym koniu, przyjmującego od anioła krzyż i koronę (ten ostatni umieszczony na łuku tęczowym). Freski stworzył zespół malarzy ruskich z mistrzem Andrzejem na czele. Jest to jedna z czterech tego typu polichromii zachowanych w Polsce. Pozostałe znajdują się w katedrze w Sandomierzu, w prezbiterium kolegiaty w Wiślicy i w kaplicy Świętego Krzyża w katedrze na Wawelu. W poł. XIV w. wzgórze zamkowe zostało otoczone mu-rami obronnymi. W okresie renesansu zamek rozbudowano, ale w czasie wojen w XVII w. uległ zniszczeniu.
W l. 1824-26 na wzgórzu zamkowym pod nadzorem Jakuba Hempla wybudowano zespół neogotyckich budynków więziennych zw. Zamkiem. Władze carskie więziły w nim m.in. Leona Frankowskiego, Aleksandra Głowackiego (Bolesława Prusa) i Tadeusza Gałeckiego (Andrzeja Struga). W latach okupacji hitlerowskiej więzienie znane było z masowych mordów, egzekucji i okrutnego traktowania więźniów. 22 lipca 1944 r. hitlerowcy przystąpili do mordowania osadzonych w Zamku ludzi, zginęło wówczas ok. 200 osób. W dwa dni później Armia Czerwona przy pomocy oddziałów Armii Krajowej zajęła Lublin. Po wyzwoleniu znów zapełniły się cele więzienne, w większości żołnierzami AK. Zdarzało się, że trafiali do tych samych cel, w których trzymali ich hitlerowcy. W okresie okupacji hitlerowskiej więzionych tu było ok. 40 tys. osób. W latach powojennych do 1954 r., kiedy Zamek przestał być więzieniem, przez jego kazamaty przeszło co najmniej 30 tys. osób. Przy wejściu do Zamku liczne tablice przypominają o latach powojennych, kiedy więziono tu i rozstrzeliwano żołnierzy i dowódców AK, WiN i innych organizacji przez NKWD i UB. W 1954 r. w 10 rocznicę powstania PRL odnowiono Zamek, więzienie przeznaczono na cele kultury i przystosowano do potrzeb wystawienniczych. Mieści się tu Muzeum Lubelskie. Przy wejściu zwraca uwagę legendarny stół sędziowski z odciśniętą czarcią łapą (patrz: opis Starego Ratusza). Znajdują się tu galerie malarstwa polskiego od XVII do XIX w., polskiego malarstwa współczesnego oraz malarstwa obcego z XVII i XVIII w. Wyróżniają się obrazy Jana Matejki „Unia lubelska” i „Sprowadzenie Żydów do Polski” oraz „Piłat umywający ręce” holenderskiego malarza Hendricka Terbrugghena. Poza tym wśród bogatych zbiorów malarstwa polskiego warto zwrócić uwagę na prace J. Malczewskiego („I znów wiosna”, autoportrety), S. Lentza („Zaloty”, „Autoportret”), J. Pankiewicza („Portret H. Jasieńskiego”, „Pejzaż letni”), J. Simmlera (portrety), T. Makowskiego („Święto dzieci”), P. Michałowskiego („Portret męski”), T. Czyżewskiego („Portret P. Potworowskiego”), W. Gersona („Królowa Jadwiga i Dymitr”), F. Ruszczyca („Dom w Bohdanowie”), K. Krzyżanowskiego (portrety), J. Stanisławskiego (pejzaże), A. Kędzierskiego (pejzaże) i S. Wyspiańskiego („M. Raczyńska”). Interesujący jest zbiór obrazów malarzy związanych z Kazimierzem Dolnym, m.in.: T. Pruszkowskiego („Droga z drzewami”), J. Wydry („Kazimierz nad Wisłą”) i B. Cybisa („Portret męski”). Eksponowane są też zbiory archeologiczne i etnograficzne.
Przy ul. Podwale znajduje się zespół szpitala św. Łazarza i kościoła św. Wojciecha. Świątynia fundowana była w 1611 r. Klasztor przeznaczony był na szpital zarządzany przez Bractwo św. Łazarza, a od 1730 r. przez Siostry Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo.