Lublin – Zwiedzanie Trasa 2
Pl. Władysława Łokietka – Krakowskie Przedmieście – ul. Kapucyńska – ul. G. Narutowicza – ul. Peowiaków – ul. Kościuszki – pl. Litewski – Krakowskie Przedmieście – Al. Racławickie – ul. Łopacińskiego – ul. I. Radziszewskiego – ul. Uniwersytecka – ul. Obrońców Pokoju – ul. Lipowa
Proponowana trasa zwiedzania ma ok. 3,5 km dł. i na jej przejście – łącznie ze zwiedzaniem opisanych obiektów – należy przeznaczyć od 3 do 4 godz.
Trasę wycieczki rozpoczynamy na pl. Władysława Łokietka – opis placu przy trasie I. Przy placu znajduje się klasycystyczny gmach z czterokolumnowym portykiem Nowego Ratusza, powstały w l. 1827-28 wg proj. Aleksandra Groffego – Budowniczego Generalnego Królestwa Polskiego. Przy budowie ratusza wykorzystano pozostałości po kościele i klasztorze Karmelitów Bosych. Budynki zbudowane na pocz. XVII w. w stylu renesansu lubelskiego uległy zniszczeniu w 1803 r. w czasie pożaru Krakowskiego Przedmieścia. Na gmachu tablice: upamiętniająca gen. dyw. Gustawa Orlicz-Dreszera (1889-1936), który w 1915 r. wjechał do Lublina na czele szwadronu ze składu 1 pułku ułanów Legionów, oraz upamiętniająca posiedzenia Lubelskiej Rady Delegatów Robotniczych od XI 1918 do V 1919 r. W gabinecie prezydenta miasta znajduje się obraz przedstawiający wjazd gen. Zajączka do Lublina.
Od pl. Łokietka wchodzimy w Krakowskie Przedmieście, które na pocz. XIX w. na odcinku do pl. Litewskiego było centrum Lublina. Kamienice budowano tu od pocz. XIX w. do lat pięćdziesiątych XX w. W 1997 r. część Krakowskiego Przedmieścia od Nowego Ratusza do ul. Kapucyńskiej przeznaczono na deptak. Za ratuszem stoi kościół Świętego Ducha, powstały w 1 poł. XV w. Wcześniej, bo już w poł. XIV w., istniał w tym miejscu szpital, wówczas znajdował się poza murami miejskimi. Jednonawowy kościół spalił się w 1602 r. Odbudowano go w stylu renesansu lubelskiego, nad prezbiterium wystawiono kopułę oraz dobudowano kaplicę pd. św. Stanisława Biskupa, ozdobioną późnorenesansową sztukaterią. Po pożarze w 1733 r. zmieniono sylwetkę kościoła, a w 1846 r. wieża otrzymała neogotyckie zwieńczenie. Wyposażenie wnętrza barokowe. W ołtarzu głównym obraz Matki Bożej Dobrej Rady z XVI w., prawdopodobnie szkoły włoskiej. W prezbiterium dwa obrazy z 2 poł. XVII w. przedstawiające cud płaczącego obrazu Matki Bożej z ołtarza głównego, jaki według tradycji miał miejsce w 1642 r. Kaplicę Pana Jezusa Miłosiernego ufundował Stefan Czarniecki, zainspirowany modlitwą przed obrazem w ołtarzu głównym.
W kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu nr 6 w poł. XIX w. znajdował się sklep Jana Mincla, opisany w „Lalce” Bolesława Prusa. W domu pod nr. 11 urodził się znany pisarz i publicysta, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego Tadeusz Gałecki, piszący pod pseud. Andrzej Strug (1871-1937).
W lewo od Krakowskiego Przedmieścia odchodzi ul. Kapucyńska, która doprowadza do kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej i klasztoru Brygidek. Kościół wzniesiono w l. 1412-26 jako wotum po zwycięstwie króla Władysława Jagiełły nad Krzyżakami w 1410 r. Budowali go jeńcy krzyżaccy. Osobliwością jest asymetryczny podział wnętrza na dwie nawy. W pn. ścianie portal gotycki. W 1 poł. XVII w. prezbiterium przykryto sklepieniem kolebkowym z późnorenesansową dekoracją sztukateryjną wypełnioną wizerunkami świętych. Na zachowanych wczesnobarokowych stallach i ławkach znajdują się obrazy przedstawiające sceny z życia św. Brygidy namalowane przez Jana Szrettera w poł. XVII w. Pozostałe wyposażenie w stylu neogotyckim pochodzi z 1903 r. Na uwagę zasługuje obraz – przedstawiający patronkę zakonu św. Brygidę – z poł. XV w., namalowany na desce. Przylegające od pd. zabudowania klasztorne powstały w XV w. i zostały rozbudowane w XVII w. Wyróżnia się refektarz klasztorny z poł. XVII w. ze stiukową dekoracją późnorenesansową. Obecnie mieści się tu Muzeum Literatury im. Józefa Czechowicza.
Józef Czechowicz (1903-1939), poeta, prozaik i dramaturg, wirtuoz formy i katastrofista, był przedstawicielem awangardy lubelskiej (również Iwaniuk, Łobodowski), opozycji wobec poezji skamandrytów. Uczestnik wojny 1920 r. (tomiki m.in.: Kamień, W błyskawicy, Nuta człowiecza). Zginął w czasie bombardowania Lublina.
W pobliżu ustawiono w 1951 r. pomnik Jana Kochanowskiego dłuta Franciszka Strynkiewicza (pomnik pierwotnie wystawiony został w 1931 r. przed Starym Ratuszem, w 1941 r. został rozebrany i ukryty).
Na budynku przy ul. Narutowicza 12 widnieją dwie tablice: pierwsza upamiętnia ukończenie w tym gmachu w 1893 r. szkoły średniej przez Andrzeja Struga, druga tablica – „ból tomka kawiaka” mówi o pierwszej happeningowej akcji ekologiczno-artystycznej zrealizowanej w Polsce 20 kwietnia 1970 r., polegającej na obandażowaniu 40 kikutów drzew. Budynek powstał w l. 1858-59 wg proj. A. Sulimowskiego dla szkoły wojewódzkiej, w 1866 r. ukończyli ją m.in. Bolesław Prus i Aleksander Świętochowski. Na wprost kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej znajduje się gmach Państwowego Teatru im. Juliusza Osterwy, wybudowany w l. 1884-86 wg proj. Karola Kozłowskiego.
Ulicą Peowiaków i ul. Kościuszki dochodzimy do pl. Czechowicza, na którym stoi pomnik Józefa Czechowicza z 1969 r. autorstwa art. rzeźbiarza Tadeusza Skwarczyńskiego, ustawiony w pobliżu miejsca śmierci poety. Po prawej wznosi się kościół św. św. Piotra i Pawła i klasztor Kapucynów wybudowany w l. 1726-33 wg proj. Karola Baya, fundacji księcia Pawła Karola Sanguszki i jego żony Anny. Fasada kościoła w stylu klasycystyczno-barokowym. Od wsch. dostawiono w l. 1860-61 neogotycką kaplicę wg proj. Bolesława Podczaszyńskiego, w której figura Najświętszej Marii Panny dłuta rzeźbiarza Tomasza Oskara Sosnowskiego. Do kościoła przylega jednopiętrowy klasztor na planie prostokąta. Pożar w 1769 r. zniszczył wnętrze budowli, a obecne wykonane zostało w końcu XVIII w. Na chórze zakonnym widnieje portret fundatora księcia Sanguszki z XVIII w. W zakrystii zaś obraz „Sen Leszka Czarnego” z XVIII w.
Po przeciwnej stronie ul. Peowiaków rozciąga się pl. Litewski, który powstał w latach dwudziestych XIX w. Tutaj odbywały się rewie i parady wojskowe. Według tradycji w miejscu obecnego placu w 1569 r. miała obradować szlachta polska i litewska przed zawarciem unii. Upamiętnia to pomnik Unii Lubelskiej z 1826 r. ustawiony z inicjatywy Stanisława Staszica. Autorem płaskorzeźby przedstawiającej Polskę i Litwę jest rzeźbiarz Paweł Maliński (autor m.in. płaskorzeźb na pomnikach budowniczych Traktu Brzeskiego w Warszawie i w Terespolu). Na placu stoi także pomnik z 1916 r. upamiętniający obchody 125 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Pierwotny blok kamienny zwieńczono później orłem. Obok Płyta Nieznanego Żołnierza proj. prof. Jerzego Jarnuszkiewicza. W miejscu dzisiejszej fontanny wzniesiono w l. 1873-76 prawosławny sobór Podwyższenia Krzyża Pańskiego, rozebrany w l. 1924-25. Od 1945 r. na placu stał, usunięty w 1991 r., pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej. Od wsch. strony placu przy Krakowskim Przedmieściu 29 zwraca uwagę gmach hotelu „Europejskiego” wybudowany w l. 1865-67 wg proj. Ludwika Szamoty. W pn.-wsch. narożu pl. Litewskiego pod nr. 1 stoi pałac Czartoryskich z 2 poł. XVII w., obecnie siedziba Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Pod nr. 3 wznosi się pałac poradziwiłłowski (Lubomirskich), który po spaleniu w 1830 r. odbudowano w stylu klasycystycznym wg proj. Henryka Marconiego, a arkadowy podjazd pochodzi z 1871 r. Budowla użytkowana jest przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Południową pierzeję placu zamyka gmach poczty wzniesiony w 1861 r., przebudowany w latach dwudziestych i pięćdziesiątych XX w. Od strony zach. na rogu ul. Kołłątaja i Krakowskiego Przedmieścia zwraca uwagę monumentalny gmach powstały w l. 1899-1900 dla Kasy Przemysłowców Lubelskich.