Gliwice mają największą po Bytomiu i Katowicach placówkę muzealną w województwie katowickim. Muzeum istnieje od 1905. Od 1945 do 1952 kierował nim znany etnograf prof. dr Mieczysław Gładysz. Muzeum posiada działy; archeologii, etnografii, historii i sztuki. Dysponuje dużym zbiorem wyrobów rzemiosła śląskiego oraz dużą kolekcją wyrobów odlewni huty gliwickiej z poł. XIX w., m.in. dzieła wykonane przez Teodora Kalidę – artystę malarza, urodzonego w 1801 w Chorzowie i związanego z hutą gliwicką. Jest to m.in. „Dziewczynka z lirą”. Przed gmachem muzeum przy ul. Dolnych Wałów 8a (drugi budynek należący do muzeum, d. willa przemysłowca M.J. Caro) „Czuwający lew” (1824) – kolejna rzeźba T. Kalidy. Muzeum w Gliwicach posiada trzy oddziały: Zamek Piastowski, Willę Caro (w remoncie) i Oddział Odlewnictwa Artystycznego. W Zamku Piastowskim (ul. Pod Murami 2, tel. (0-32) 31-44-94) stałe wystawy: I piętro – Pradzieje Ziemi Gliwickiej i historia Gliwic od czasów najdawniejszych (epoki kamienia i brązu) poprzez średniowieczne dzieje miasta (m.in. makieta XVI-wiecznych Gliwic) do pobytu w Gliwicach króla polskiego Jana III Sobieskiego, udającego się w 1683 na odsiecz Wiednia; II piętro -Prezentacja miasta poprzez radę miejską i cechy rzemieślnicze (dokumenty, narzędzia i wyroby rzemieślnicze). Wystawy czynne: wtorki, środy i piątki 10-14, czwartki 12-18, soboty i niedziele 10-15. W Willi Caro (w remoncie) przewidziano ekspozycję wnętrz górnośląskiej burżuazji wielkoprzemysłowej z przełomu wieków. Na terenie Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych (ul. Robotnicza 2) Oddział Odlewnictwa Artystycznego ze stałą wystawą: „Od Huty Gliwickiej do Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych”. Wystawę można zwiedzać od poniedziałku do piątku w godz. 10-15. Na skwerze rzeźby-odlewy huty „Gliwice”.

Kolejne zabytki Gliwic znajdują się już poza murami miejskimi. Na Czarnym Przedmieściu, w miejsce spalonego kościółka drewnianego, zbudowano w l. 1658-77 kościół Podwyższenia Krzyża Świętego i klasztor Franciszkanów, od 1921 Redemptorystów (ul. Daszyńskiego 2). Rozbudowany został w l.1924-26 (m.in. wykształcenie nawy bocznej z kaplicą św. Barbary) i odbudowany po pożarze w 1980. Z pierwotnego wystroju zachowały się: późnobarokowa polichromia na łuku tęczowym, późnobarokowe ołtarze (w tym główny z 1726 z krucyfiksem), nagrobki i epitafia hr. Jana Welczka i hr. Leopolda Alberta Paczyńskiego z Tenczyna, organy z 1798 przeniesione z raciborskiego kościoła parafialnego w 1926. We wnętrzu polichromia wykonana przez Karola Placka, nawiązująca do dawnych malowideł na łuku triumfalnym. Na Białym Przedmieściu zachował się neoklasyczny kościółek ormiański z 1831 (ul. Mikołowska), wzniesiony na miejscu szpitala z kaplicą Świętej Trójcy.

W dzielnicy Szobiszowice znajduje się gotycki kościół paraf. św. Bartłomieja (ul. Toszecka) z przełomu XV i XVI w., wzniesiony jako obiekt obronny o grubych murach, małych otworach okiennych i wieży-baszcie zakończonej krenelażem. Najstarszą częścią kościoła jest kwadratowe prezbiterium z krzyżowym sklepieniem wzmocnionym przyporowymi filarami.

Z zabytków techniki zachowały się na terenie Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych (GZUT) klasycystyczne zabudowania huty gliwickiej z pocz. XIX w. (m.in. budynki: zarządu, administracji, kotłowni i stare domy kolonii fabrycznej – ul. Robotnicza 1, 5 i 7). Na cmentarzu zasłużonych hutników, pracowników huty gliwickiej przy. ul. Robotniczej i Szczepańskiego do 1979 stał m.in. żeliwny pomnik nagrobny budowniczego huty, szkockiego inżyniera Johna Baildona (1772-1846), obecnie na skwerze obok Muzeum Odlewnictwa Artystycznego pozostał kamienny pomnik Teodora Kalidy.

Wśród pomników miasta wyróżnić należy pomnik Adama Mickiewicza (na pl. Mickiewicza) wg proj. prof. F. Strynkiewicza, wykonany w 1957 przez Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, pomnik Fryderyka Chopina z 1949 w Parku im. Fryderyka Chopina proj. Zygmunta Acedańskiego.

W Gliwicach, na Cmentarzu Centralnym, stał drewniany kościółek z XV-XVI w. z dzwonnicą o barokowym hełmie z 1777, przeniesiony w 1925 z Zębowic. W 1976 poddany został zabiegom konserwatorskim, wymieniono m.in. gontowy dach. Obecnie rozebrany do kolejnej konserwacji.

Na peryferiach miasta godne zwiedzenia: w Starych Gliwicach, przy ul. Wiejskiej, spichlerz folwarczny z kamienia polnego z XVII w. wzmocniony narożnymi przyporami.