Zwierzyniec
Miasto (ok. 3700 mieszk.) położone nad rz. Wieprz i jej dopływem Świerszcz (Świrszcz), na terenie Roztocza Środkowego, urząd gminy, siedziba Dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego. W Zwierzyńcu-Rudce zalew utworzony na Wieprzu.
Kościół filialny św. Jana Nepomucena, murowany, barokowy, zbudowany został na wyspie w l. 1741-47 wg proj. Jana Columbaniego z fundacji Teresy Anieli z Michowskich oraz Tomasza Antoniego Zamoyskich jako wotum za narodziny ich syna. Jest budowlą jednonawową z 2 kaplicami. Na ścianie frontowej dwa kartusze z herbami Zamoyskich – Jelita i Michowskich – Rawicz. Wewnątrz zachowana częściowo polichromia figuralna i architektoniczna – dzieło Łukasza Smuglewicza. Kościół o białych elewacjach wieczorami w sezonie turystycznym jest oświetlany silnymi reflektorami, co w związku z odbiciem jego sylwetki w wodzie daje wyjątkowo efektowny widok.
Kościół paraf. Matki Bożej Królowej Polski, murowany, jednonawowy, wzniesiono w l. 1978-80 r. wg proj. Zygmunta Kramarza i Piotra Mroczkowskiego w miejscu obozu pracy dla jeńców francuskich i radzieckich, a następnie obozu przejściowego dla Polaków. Wewnątrz Ściana Pamięci Narodowej, na której wymienieni są żołnierze Września 1939 r., partyzanci głównie z ZWZ-AK oraz osoby przeciwstawiające się okupantowi (m.in. Róża Zamoyska). Umieszczona jest też makieta istniejącego w Zwierzyńcu obozu. W sąsiedztwie kościoła pomniki ku czci przetrzymywanych w l. 1941-44 w obozach pracy dla jeńców oraz w obozie przejściowym, a także pomnik ku czci partyzantów z 9 pp. AK.
Zespół budynków ordynacji zamojskiej (obecnie siedziba szkoły średniej), murowane, z 1 poł. XIX w. dla zarządu dóbr ordynacji, później przebudowywane. W jego skład wchodzą: budynek główny, pałac ordynata, 3 oficyny. W sąsiedztwie park i „zwierzyńczyk” z XVIII w. Na ścianie budynku głównego tablica upamiętniająca zjazd i zjednoczenie harcerstwa polskiego w 1919 r. Budynek browaru murowany, z 1806 r., rozbudowany w 1927 r. W sąsiedztwie murowane budynki bednarni i portierni – wzniesione w XIX w.
Drewniana willa w stylu szwajcarskim dla plenipotentów generalnych w l. 1880-90 – obecnie siedziba Dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego. Dawna wytwórnia likierów (dzisiaj fabryka mebli), murowana, wzniesiona w końcu XVIII w., przebudowana. U zbiegu ul. Biłgorajskiej, Lubelskiej i A. Wachniewskiej pomniki upamiętniające partyzantów BCh i mieszkańców Zwierzyńca – ofiary II wojny światowej.
Przy ul. Lubelskiej w pobliżu skrzyżowania z ul. Partyzantów pomnik, pierwotnie wzniesiony w końcu XIX w. jako wyraz wdzięczności za uwolnienie chłopów od pańszczyzny przez cara Aleksandra II. Po odzyskaniu niepodległości wymieniono tablice na pomniku upamiętniające odzyskanie niepodległości i zwycięstwo w wojnie 1920 r. Obok wystawiono krzyż z tablicą ku czci księdza Konstantego Budkiewicza, który został stracony w Moskwie przez rewolucjonistów za obronę kościoła rzymskokatolickiego w Moskwie. Pomnik i krzyż zostały pozbawione tablic po II wojnie światowej. W 1990 r. tablice powróciły na swoje miejsca. Obok nich figura św. Jana Nepomucena z 1856 r.
Pomnik-obelisk przypominający wytępienie szarańczy w sierpniu 1711 r. z napisem: „Bóg pogroził ludowi, ale z wiarą praca rozbraja jego gniew i klęskę odwraca. (…) Wyniszczono szarańczy żywej korcy 656, wykopano jej tego owadu garcy 555½, użyto do tego robocizny pieszej dni 14000”. Pomnik znajduje się w parku nad Wieprzem.
Monument kamienny na wyspie stawu Kościelnego, pod którym, jak głosi legenda pochowano ulubionego psa Marii Kazimiery Zamoyskiej (inna wersja mówi o pochowaniu tu wyznawcy kościoła anglikańskiego, dla którego nie było miejsca na cmentarzu rzymskokatolickim).
Na cmentarzu rzymskokatolickim położonym na pd. zach. od kościoła paraf. Matki Bożej Królowej Polski 11 mogił zbiorowych, w których pochowanych zostało ok. 30 żołnierzy różnych armii poległych i zmarłych od ran i chorób w czasie I wojny światowej, 37 żołnierzy Września 1939 r. Spoczywają tu jeńcy francuscy z obozu w Zwierzyńcu (w większości ekshumowani na cmentarze we Francji), żołnierze AK (m.in. Edwarda Markiewicza „Kaliny”), mieszkańcy Zamojszczyzny rozstrzelani przez hitlerowców 2 lutego 1944 r. Na cmentarzu wojskowym (w sąsiedztwie campingu) pochowanych zostało 9 powstańców 1863 r„ 66 żołnierzy armii austriackiej i rosyjskiej poległych w 1914 r. oraz 95 żołnierzy polskich poległych 18-26 września 1939 r. W 1951 r. szczątki 20 żołnierzy Września 1939 r. przeniesiono na cmentarz na Rotundzie w Zamościu.
Na cmentarzu wojskowym na tzw. Białym Słupie (przy drodze do Józefowa, za przejazdem kolejowym) pochowanych jest 73 żołnierzy z III batalionu 75 Pułku Piechoty z Chorzowa, w tym dowódca mjr T. Chodorowski, poległych 18 września 1939 r. w walce z niemiecką 8 Dywizją Piechoty. Wśród mogił tablica pamiątkowa z 1990 r. Cmentarz żydowski (ul. Monopolowa 138), nie ogrodzony, zaniedbany. Zachowało się kilkanaście nagrobków. Cmentarz powstańców 1863 r. (przy drodze do Biłgoraja). Pochowani są uczestnicy powstania styczniowego z oddziału Marcina Borelowskiego-Lelewela ranni w czasie bitwy pod Panasówką 3 września 1963 r., umieszczeni w szpitalu polowym w Zwierzyńcu i zmarli tu z ran. Ze 109 rannych zmarło 19 powstańców, wśród nich Węgier hrabia mjr Edward Nyara, który na czele siedemnastoosobowego oddziału huzarów wspomagał Polaków. Na cmentarzu pomnik betonowy w kształcie krzyża maltańskiego oraz drewniany, bogato dekorowany drewniany postument (stylizowany na kelevez – lancę starożytnego wojownika) wystawiony w 1993 r. upamiętniający powstańca z Węgier.
Przy ul. Parkowej dwie brzozy papierowe (jedyne miejsce występowania na terenie Zamojszczyzny) o obw. pni – 380 i 254 cm. Przy tejże ulicy dwie wille z lat dwudziestych XX w. – jedna zamieszkana pierwotnie przez naczelnika lasów ordynacji, druga przez Różę i Tomasza Zamoyskich. Róża Zamoyska zasłynęła jako działaczka na rzecz biednych ludzi, opiekunka zwierząt, działaczka LOK, a w czasie istnienia obozu przejściowego w Zwierzyńcu jako inicjatorka wykupu przetrzymywanych tam Polaków (zwłaszcza dzieci). W parku przy willi Potockich pozostałości psiego cmentarza. Przy drodze do stawu Echo (ul. Plażowa) znajduje się Ośrodek Edukacyjno-Muzealny RPN, w którym prowadzi się edukację przyrodniczą i obsługę ruchu turystycznego na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Ze Zwierzyńca wychodzą ścieżki przyrodnicze na Bukową Górę (306 m n.p.m.), na Piaseczną Górę (298 m n.p.m.) i wzdłuż potoku Świerszcz.