Trasa Tuligłowy – Tarnogóra

TULIGŁOWY

Wieś położona w pobliżu ujścia Wojsławki do Wieprza. Drewniany wiatrak koźlak z 2 poł. XIX w., przeniesiony z miejscowości Dragany w województwie zamojskim w 1979 r. Zbudowany na planie kwadratu o lekko trapezowych ścianach oszalowanych. Kryty dachem gontowym dwuspadowym z naczółkiem. Wewnątrz częściowo zachowane wyposażenie młyńskie. W pobliżu wsi zalew o pow. 30 ha.

Skrzyżowanie dróg. 4 km na pd. wsch. od skrzyżowania – Orłów Murowany. We wsi ruiny zamku i obwałowań ziemnych wzniesionych w 1 poł. XVII w. zapewne dla Wacława Zamoyskiego. W ruinie od poł. XIX w. Kościół paraf. św. Kajetana, murowany, zbudowany w l. 1923-29, wg proj. Czesława Przybylskiego i Z. Kalinowskiego. Murowany pałac wzniesiony w 1842 r. zapewne wg proj. Henryka Marconiego, przebudowany po 1882 r. W sąsiedztwie dwie murowane oficyny z poł. XIX w. i murowany spichlerz Z 1886 r. Park z 1 poł. XIX w., w którym okaz rzadkiej w Polsce lipy srebrzystej oraz orzecha szarego.

IZBICA

Wieś na terenie Działów Grabowieckich, na prawym brzegu Wieprza, siedziba urzędu gminy. Ośrodek wyrobu cegły i klinkieru. W l. 1750-1869 miasto. W 2 poł. XIX w. Izbica była silnym ośrodkiem chasydyzmu. Tu przebywali słynni cadykowie: Mordechaj Josef Leiner i jego syn Jaków Leiner. W okresie międzywojennym przeważającą część ludności stanowili Żydzi. W czasie II wojny światowej hitlerowcy utworzyli tu obóz przejściowy dla Żydów przywiezionych z Łodzi, Częstochowy, Koła, a także z Czech, Moraw, Austrii i Niemiec. Następnie stąd hitlerowcy kierowali ich do obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze.

Zachował się układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem i ulicami wybiegającymi z jego naroży. Zaniedbany cmentarz żydowski o pow. 0,9 ha, założony zapewne na pocz. XIX w. Zachowało się na nim kilka nagrobków. W zbiorowych mogiłach pochowanych jest blisko 4500 Żydów, rozstrzelanych przez hitlerowców głównie w 1942 r. Niewielki cmentarz z I wojny światowej usytuowany na wysokiej skarpie w pobliżu szosy Lublin-Zamość, w sąsiedztwie stacji PKP. Na nim znajduje się 12 zbiorowych ziemnych mogił.

2 km na zach. Tarnogóra. Wieś, pierwotnie miasto lokowane na lewym brzegu Wieprza w 1548 r. staraniem Jana Tarnowskiego, hetmana wielkiego koronnego. Od poł. XVI w. siedziba starostwa niegrodowego. Od czasu zniszczeń dokonanych przez Szwedów w 1656 r. stopniowy upadek miasta. Utrata praw miejskich w 1870 r. Kościół paraf. św. Zofii, murowany, wzniesiony w 1544 r. z fundacji Jana Tarnowskiego – hetmana wielkiego koronnego, z wykorzystaniem wieży wcześniejszej budowli obronnej z pocz. XVI w., rozbudowany w l. 1871-72 i 1908. Jednonawowy, z prezbiterium w przyziemiu trójkondygnacyjnej, sześciobocznej wieży. W zwieńczeniu ołtarza głównego obraz matki Boskiej z Dzieciątkiem, z XVI w., zapewne szkoły włoskiej. W sąsiedztwie dzwonnica murowana z pocz. XIX w. i murowana kostnica z 1 poł. XIX w. Na cmentarzu przykościelnym wiele drzew pomnikowych, głównie lip drobnolistnych i topól. Kościół polskokatolicki św. Józefa, murowany, wzniesiony w 1926 r. Pałac murowany, powstały w l. 1830-40, przebudowany na szkołę po 1945 r. Późnoklasycystyczny z elementami romantycznego neogotyku. W sąsiedztwie murowana oficyna z XIX w. i park romantyczny z pocz. XIX w., ze stawami, malowniczo położony w pobliżu doliny rz. Wieprz. W parku dąb błotny o obw. pnia 3,5 m. Dworek Brygiera (dom nr 15), drewniany, wzniesiony w końcu XIX w. Na cmentarzu rzymskokatolickim usytuowanym na skrzyżowaniu dróg do Wirkowic i Ostrzycy znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej.

W pobliskiej Kolonii Tarnogóra cmentarz z I wojny światowej, na którym w 11 ziemnych zbiorowych mogiłach pochowani są Żołnierze armii austriackiej i rosyjskiej polegli w 1915 r.