Trasa Rebizanty – Huta Różaniecka

REBIZANTY

Wieś nad Tanwią. Na rzece w sąsiedztwie liczne progi skalne, ułożone w malownicze ciągi, zw. szumami, o wys. do 1 m. W pobliżu wsi w 1986 r. realizowany był film „Czarne stopy” w reżyserii Waldemara Podgórskiego według znanej powieści Seweryny Szmaglewskiej.

Nieopodal ciągu na dł. ok. 400 m 24 wodospadzików zw. szumami (jedno z najbardziej malowniczych miejsc na Roztoczu), tzw. źródełko miłości, źródło wody o stałej temperaturze 9°C zawierające duże ilości CaCO3.

Przy ujściu Potoku Łosinieckiego do Tanwi dom magistratu miasta Tomaszowa Lubelskiego (obecnie dom strażaka), drewniany, wzniesiony w 1 poł. XIX w., przeniesiony na obecnie miejsce w 1975 r., zw. Kierepniówką od nazwiska komendanta straży pożarnej z Tomaszowa Lubelskiego – inicjatora powstania ośrodka. Nad Tanwią głaz z tablicą. W tym miejscu Józef Piłsudski w 1901 r. przekroczył granicę zaborów rosyjskiego i austriackiego w czasie ucieczki do Galicji ze szpitala więziennego w Petersburgu. Pierwotny pomnik z 1936 r. został zrekonstruowany na pocz. lat dziewięćdziesiątych.

Oryginalna tablica przechowywana jest obecnie w Instytucie im. W. Sikorskiego w Londynie. Napis na niej głosi: „Tu w r. 1901 J. Piłsudski przekroczył b. granicę rosyjsko-austriacką stwierdzając, że niczem jest wraży kordon wobec potęgi narodu polskiego.”.

Na zach. od wsi rez. przyrody „Nad Tanwią”, utworzony w 1958 r. na pow. 41,33 ha, chroniący odcinki potoków Tanwi i Jelenia z licznymi kaskadami, a także fragment olsu i łęgu oraz lasu mieszanego z jodłą na granicy jej zasięgu.

5 km na zach., wzdłuż Tanwi, drogami gruntowymi – wzgórze Kościółek. Grodzisko datowane na wczesne średniowiecze, w widłach rzek Tanwi i Jelenia, na terenie rez. przyrody „Nad Tanwią”, zw. Kościółkiem lub Zamczyskiem. Wznosi się ono na cyplu wzgórza (246 m n.p.m.), ok. 25 m ponad dnem dolin rzek.

Ma kształt owalny, a wał obronny o wys. do 1 m obejmuje obszar ok. 5 ha. Porośnięte jest wysokopiennym lasem. W średniowieczu, jak mówi legenda, był tu drewniany zameczek zniszczony w czasie najazdu Tatarów. Kolejny, również drewniany, wzmiankowany był w opisie działań Konfederacji Tyszowieckiej w 1656 r. Z pocz. XVII w. z fundacji Tomasza Zamoyskiego założony został na wzgórzu klasztor Bazylianów z cerkwią greckokatolicką. Później, po przeniesieniu w XVIII w. zakonników do monastyru znajdującego na wzniesieniu Monastyrz k. Wer-chraty, cerkiew została zamieniona na kościół rzymskokatolicki św. Jana Nepomucena. Kościół został rozebrany w 1796 r. z polecenia biskupa Gołaszewskiego. W centrum grodziska pomnik poświęcony żołnierzom 9 pp. AK, którzy tu w l. 1942-44 mieli leśną kwaterę. W l. 1943-44 była tu leśna siedziba komendy obwodu AK Tomaszów Lubelski.

W odl. 2 km od grodziska w górę biegu potoku Jeleń znajduje się najwyższy z roztoczańskich szumów o wys. 1,8 m (pomnik przyrody).

Dalej trasa wspina się na znaczną wyniosłość (Wał Huty Różanieckiej), skąd rozpościera się piękny i rozległy widok na okoliczne tereny. Na wzgórzu (304 m n.p.m.) przy szosie pomiędzy Rebizantami a Hutą Różaniecką pomnik poświęcony żołnierzom Września 1939 r. i pomordowanym w czasie pacyfikacji w czerwcu 1943 r. 126 mieszkańcom wsi Huta Różaniecka.