PANASÓWKA

Widoczna wyniosłość Panasowieckiej Góry (Kamienicy) o wys. 321 m n.p.m. Murowany dwór z 1 poł. XIX w. w otoczeniu parku z XIX w.

W pobliżu wsi 3 września 1863 r. miała miejsce duża zwycięska bitwa oddziału polskiego pod dow. Marcina Borelowskiego-Lelewela liczącego ok. 700 powstańców wraz ze sprzymierzonym siedemnastoosobowym oddziałem huzarów węgierskich pod dow. mjr. Edwarda Nyary z silnym liczącym 4 tys. żołnierzy oddziałem rosyjskim pod dow. mjr. Stemberga. Powstańczy punkt dowodzenia znajdował się w miejscu późniejszej mogiły. Poległo 35 powstańców, a 109 zostało rannych. Rannych przewieziono do szpitala powstańczego w Zwierzyńcu, gdzie 19 z nich zmarło od ran. Poległo też w walce ok. 300 Rosjan.

Na wzgórzu Polak w odl. 1 km na wsch. od wsi zbiorowa mogiła ziemna, w której pochowanych zostało 35 uczestników powstania styczniowego poległych w czasie bitwy pod Panasówką. Obok mogiły głaz z tablicą pamiątkową o treści „Pamięci bohaterów, którzy 3 września 1863 r. na polach Panasówki walczyli o honor i wolność Polski”.

7 km na pn. zach. Czarnystok. Wieś założona w 1536 r. przez Latyczyńskich. W 1593 r. została włączona w skład ordynacji Zamoyskiej. Niewielka kapliczka w miejscu d. cerkwi istniejącej we wsi już przed 1699 r. W ołtarzu współczesna ludowa rzeźba św. Michała Archanioła. Drewniany wiatrak koźlak z 1926 r.

3 km na pd. Tereszpol-Zaorenda. Wieś, siedziba urzędu gminy Tereszpol. Część zespołu 4 wsi o wspólnym pierwszym członie nazwy Tereszpol i drugim: Zaorenda, Zygmunty, Piaski i Kukiełki.

Tereszpol założony został w XVI w., a nazwa miała upamiętniać żonę ordynata Tomasza Zamoyskiego. W XVII w. w Tereszpolu istniała cerkiew greckokatolicka. Pierwotna świątynia stała w uroczysku Cerkwisko ok. 500 m na wsch. od obecnego kościoła. Około 1875 r. świątynia zamieniona została na prawosławną, a od 1919 r. na kościół rzymskokatolicki. 26 września 1939 r. pod wsią skapitulowały jednostki należące do polskiego Frontu Północnego. Do niewoli dostało się 5 generałów (E. Przedrzymirski-Krukowicz, J. Kruszewski, F. Dindorf-Ankowicz, B. Olbrycht i W. Piekarski), ok. 500 oficerów i blisko 6 tys. żołnierzy. W latach okupacji hitlerowskiej we wsi miały miejsce liczne akcje bojowe dokonywane przez partyzantów GL-AL. i AK.

Kościół paraf. Matki Boskiej Częstochowskiej, murowany, wzniesiony w 1851 r., przebudowany i rozbudowany w l. 1952-59 wg proj. Adama Klimka. Na cmentarzu rzymskokatolickim, d. greckokatolickim i prawosławnym, pochowanych jest 7 żołnierzy polskich poległych 16 września 1939 r. i znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy z armii niemieckiej, którzy zginęli tu w czasie kampanii wrześniowej 1939 r.

HEDWIŻYN

5 km na pn. wsch. Żelebsko. W sąsiedztwie wsi kamieniołomy i kopalnie piasku. Na terenie nieczynnego kamieniołomu ośrodek przystosowawczy dla sprowadzonych z Korsyki muflonów oraz danieli karpackich.