Trasa Huta Lubycka – Dyniska

Huta Lubycka. Wieś lokowana w końcu XVI w. Do pierwszego rozbioru Polski była własnością królewską. W pobliżu (ok. I km) wsi blisko 90 radzieckich betonowych schronów bojowych z l. 1940-41, wystawionych wzdłuż linii demarkacyjnej radziecko-niemieckiej ustalonej w 1939 r. Na pd. od wsi wzgórze Krągły Goraj (390 m n.p.m.) o wys. względnej ok. 45 m. Szczyt zbudowany jest z wapieni trzeciorzędowych. Na jego zach. stoku potężny poradziecki betonowy schron bojowy.

LUBYCZA KRÓLEWSKA

Wieś, siedziba urzędu gminy. Wieś założona w 1420 r. przez osadników wołoskich.
W 1759 r. otrzymała prawa miejskie, choć już w końcu XVIII w. wymieniana ponownie jako wieś. Formalnie prawa miejskie utraciła bezpośrednio po II wojnie światowej. W okresie przedrozbiorowym stanowiła własność królewską – stąd drugi człon nazwy. W l. 1855-1911 czynna tu była fabryka fajansów i wyrobów kamionkowych należąca do Ludwika Zielińskiego, a następnie do Goldsteinów. Pracowały też wytwórnia zapałek, tartak, gorzelnia i fabryka konserw jarzynowych. W okresie międzywojennym miasteczko liczyło niespełna 1000 mieszk., w tym ponad 90% Żydów. W końcu września 1939 r. Lubycza Królewska była pod okupacją radziecką, a od czerwca 1941 pod okupacją niemiecką. W l. 1940-41 na pd. i zach. od wsi wzniesiono szereg schronów bojowych stanowiących część tzw. linii Mołotowa. W okresie okupacji niemieckiej zamieszkałych tu Żydów hitlerowcy skierowali do obozu zagłady w pobliskim Bełżcu. W nocy z 8 na 9 marca 1946 r. wieś została zaatakowana przez kureń UPA „Zalizniaka” (Iwana Szpontaka) wzmocniony siłami USN (samoobrony ukraińskiej – kuszczowyje widdieły), który stoczył tu bój ze stacjonującymi w Lubyczy żołnierzami LWP z 8 Bydgoskiego Pułku Piechoty. W boju poległo 16 żołnierzy LWP, w tym 3 oficerów.

Kościół paraf. Matki Boskiej Różańcowej i Aniołów Stróżów, murowany, neogotycki, wzniesiony w 1904 r., rozbudowany w 1980 r. W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przeł. XVI i XVII w. zapewne pochodzący z kościoła w Rawie Ruskiej. Pomnik żołnierzy LWP poległych w walkach z UPA (skrzyżowanie ul. Zamojskiej i Jana III Sobieskiego). Zaniedbany cmentarz żydowski o pow. 0,4 ha (ul. Żwirki i Wigury).

17 km na pn. wsch. Dyniska. Wieś wzmiankowana jako Deniska w 1449 r. W XIX w., gdy miejscowy majątek byt własnością Skolimowskich, Dyniska były miejscem kultywowania tradycji patriotycznych. Julian Skolimowski za udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1831 r. odznaczony był krzyżem Virtuti Militari. W czasie powstania styczniowego dwór w Dyniskach położony w Galicji nieopodal granicy z Królestwem Polskim stanowił oparcie dla powstańców polskich. Mieli tu oni swoją bazę, w której odbywali ćwiczenia wojskowe, gromadzili zapasy żywności i broni, leczyli rany odniesione w walce.

W 1848 r. we dworze przebywał światowej sławy kompozytor Franciszek List (1811-86). Udzielał tu wskazówek uczącemu się muzyki synowi Skólimowskich-Władysławowi. We wsi przez 3 tygodnie, od 16 czerwca 1866 r., mieszkał znany malarz i rysownik Artur Grottger (1837-67). Artysta był w majątku Juliana Skólimowskiego wraz ze swoją narzeczoną Wandą Monnó. Tu dokończył cykl swoich kartonów malowanych kredką „Lituania” (2 ostatnie obrazy), ukazujący losy litewskiego chłopa-powstańca. Namalował również akwarelę „Altana w Dyniskach” i „Portret Izydory Skolimowskiej”. Obecnie dwór nie istnieje.

W nocy z 16 na 17 marca 1944 r. wieś została częściowo zniszczona przez sotnię UPA „Jahody” Iwana Sycz-Sajenki oraz współpracujące z nią oddziały USN. Zamordowano wtedy 17 Polaków – mieszkańców wsi.

W 1987 r. spłonęła zabytkowa drewniana cerkiew greckokatolicka Soboru Najświętszej Marii Panny z końca XVIII w., przeniesiona do Dynisk ze Szlatyna w 1801 r., w 1947 r. zamieniona na kościół rzymskokatolicki św. Antoniego. Po pożarze zbudowano nowy murowany kościół. Obok murowana dzwonnica z 2 poł. XIX w. Na plebanii kolekcja rzeźb sakralnych i ikon. Pozostałości parku podworskiego – stawy i zrujnowana kapliczka.