CIESZANÓW

Miasto (ok. 1900 mieszk.) położone nad rz. Brusieńką, siedziba urzędu gminy.

Osada istniała tu w X-XI w. i na jej terenie prowadzony był wytop żelaza. Miasto zostało lokowane zapewne w końcu XV w. i zasiedlone osadnikami z Mazowsza. Rozwijało się dzięki rzemiosłu, a zwłaszcza tkactwu. W 1648 r. miasto zostało zniszczone przez Kozaków pod wodzą Bohdana Chmielnickiego, później przez Szwedów (1656 r.) i oddziały księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego (1657 r.). W 1672 r. hetman wielki koronny – późniejszy król Polski – Jan Sobieski zniósł pod Cieszanowem zagon tatarski. Po zniszczeniach ożywienie gospodarcze nastąpiło dopiero w 2 poł. XIX w., co spowodowało podniesienie miasta do rangi powiatowego (w I. 1867-1922). 7 września 1939 r. Cieszanów został zbombardowany przez lotnictwo niemieckie. 26 lipca 1943 r. spacyfikowały go oddziały niemieckie, a 3 maja 1944 r. kureń UPA „Zalizniaka” (Iwana Szpontaka).

Zachował się układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem. Na nim pomniki upamiętniające żołnierzy ruchu oporu rozstrzelanych przez hitlerowców 19 grudnia 1943 r. oraz ofiary NKWD. Barokowy murowany kościół podominikański św. Wojciecha z ok. 1800 r., rozbudowany przez dostawienie wieży i naw bocznych na przeł. XIX i XX w. Cerkiew greckokatolicka św. Jerzego, murowana, wzniesiona w 1910 r. (opuszczona). Synagoga żydowska (ul. Skorupki 7) wzniesiona w 1899 r. – obecnie magazyn. Na cmentarzu paraf, groby uczestników powstania styczniowego z oddziału gen. Antoniego Jeziorańskiego poległych w bitwie pod Kobylanką 3 i 6 maja 1863 r., żołnierzy 21 Dywizji Piechoty Górskiej poległych 14-17 września 1939 r., ofiar hitleryzmu i walk polsko-ukraińskich. Miejscowy cmentarz żydowski został ostatnio uporządkowany. Usytuowany na pd. skraju miasta pomnik z 1883 r. (wystawiony w dwusetną rocznicę odsieczy wiedeńskiej) upamiętniający zwycięstwo Jana Sobieskiego, późniejszego króla Polski, nad oddziałami tatarskimi pod dow. Dziambet Gireja 6 października 1672 r.

11 km na pn. zach. Ułazów. We wsi drewniana d. cerkiew greckokatolicka św. Dymitra, wzniesiona w 1848 r., zamieniona na kościół rzymskokatolicki, częściowo zniszczona przez pożar w 1986 r. i odbudowana. Na cmentarzu przykościelnym (d. przycerkiewnym) pochowany był poległy pod Koziejówką 16 września 1939 r. gen. bryg. Józef Kustroń – dowódca 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Bezpośrednio po II wojnie światowej jego szczątki przeniesione zostały na cmentarz w Nowym Sączu.

4 km na pd. zach. od Ułazowa – Koziejówka. W pobliżu wsi na leśnej polanie poległ 16 września 1939 r. w walce z Niemcami gen. bryg. Józef Kustroń. Miejsce śmierci generała upamiętnione jest głazem-pomnikiem.

DACHNÓW

Wieś założona przez Ramszów w XIV w. W XVIII w. stanowiła własność Jana Sobieskiego, który tu ok. 1675 r. (będąc już królem Polski) wzniósł pałacyk myśliwski. 15-16 września 1939 r. w okolicy Dachnowa i Cieszanowa zacięte walki z Niemcami toczyli żołnierze z 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Mogiły poległych żołnierzy polskich znajdują się na skraju pobliskiego lasu.

Od końca września 1939 r. do 22 czerwca 1941 r. pomiędzy Dachnowem a Cieszanowem przebiegała granica radziecko-niemiecka (tzw. Linia Mołotowa). Pozostałością granicy są liczne betonowe schrony bojowe wystawione po jej wsch. stronie.

5 marca 1946 r. wieś została zniszczona przez oddział UPA. W Dachnowie znajduje się drewniana d. cerkiew greckokatolicka, z 1864 r., rozbudowana na pocz. XX w., obecnie kościół rzymskokatolicki paraf. Podwyższenia Krzyża Świętego.