Lubaczów – historia

Gród ruski założony zapewne w X w., wzmiankowany w 1214 r. W jego sąsiedztwie powstały trzy osady otwarte. Objęty został przez króla Kazimierza Wielkiego w 1340 r. W miejscu grodu powstał warowny, drewniany zamek. Prawa miejskie Lubaczów otrzymał w 1377 r. Nazwa miasta pochodzi zapewne od imienia Lubacz.
Znaczniejszy rozwój grodu nastąpił w XVI w. dzięki handlowi, rzemiosłu i uprawie roli. Słynęło z targów i jarmarków. Miasto zostało otoczone umocnieniami. W 1648 r. Lubaczów został splądrowany przez Kozaków, w 1656 r. przez Szwedów, a w 1672 r. przez Tatarów.
W 1717 r. powstała huta szkła (Huta Kryształowa). Od 1772 do 1918 r. Lubaczów był w zaborze austriackim.
W XIX w. działali tu sławni rabini Hersz Elimelech i Szmuel Nachum Gassenbaner. W 1870 r. miasto otrzymało połączenie kolejowe z Bełżcem i Jarosławiem. W czasie I wojny światowej, 16 czerwca 1915 r., Lubaczów został poważnie zniszczony w wyniku natarcia niemieckich 19 i 20 Dywizji Piechoty ze składu 11 armii niemieckiej dowodzonej przez gen. Augusta Mackensena. 1 listopada 1918 r. członkowie POW rozbroili stacjonujący tu garnizon austriacki i opanowali miasto. Po kilku dniach o miasto trwały zacięte walki z Ukraińcami pod wodzą atamana Fryderyka Klee, którzy w nocy z 3 na 4 listopada tegoż roku opanowali Lubaczów. Zostali z niego wyparci przez żołnierzy polskich 6 grudnia 1918 r., a wśród polskich oficerów walczył m.in. por. Stanisław Dąbek – późniejszy dowódca lądowej obrony Wybrzeża we wrześniu 1939 r. Walki z wojskami Ukraińskiej Republiki Ludowej o miasto toczyły się również 27 grudnia 1918 r. W okresie międzywojennym w mieście stacjonował 39 pp. Strzelców Lwowskich.

We wrześniu 1939 r. toczyły się tutaj zacięte walki z wojskami niemieckimi. Od końca września 1939 r. do 22 czerwca 1941 r. miasto było pod okupacją radziecką. Wielu mieszkańców Lubaczowa, zwłaszcza przedstawicieli inteligencji, zostało wtedy deportowanych w głąb ZSRR. Podczas okupacji niemieckiej w okolicy Lubaczowa działały oddziały partyzanckie głównie z AK (początkowo oddział pod dow. Zdzisława Zatheya, później przekształcony w 4 komp. 19 pp. AK). Także miejscowi Żydzi utworzyli oddział partyzancki pod dow. Samuela Jegiera i Mietka Grubera. W okresie okupacji niemieckiej hitlerowcy wywozili lubaczowskich Żydów głównie do obozów zagłady w Sobiborze i Bełżcu. Pod koniec okupacji niemieckiej i bezpośrednio po II wojnie światowej w okolicy miasta aktywne były oddziały UPA.

W l. 1946-92 w Lubaczowie znajdowała się stolica będącej w granicach Polski części rzymskokatolickiej archidiecezji lwowskiej. Od 1992 r. miasto jest jedną z siedzib nowo powstałej diecezji zamojsko-lubaczowskiej. 2-3 czerwca 1991 r. Lubaczów odwiedził papież Jan Paweł II.