SOSNOWICA

SOSNOWICA

Wieś, siedziba urzędu gminy. Dawniej posiadłość rodu Sosnowskich, którzy w 1685 r. uzyskali od króla Jana III Sobieskiego przywilej lokacyjny.

W majątku wielkiego hetmana litewskiego Józefa Sosnowskiego pracował w 1775 r. Tadeusz Kościuszko. Mieszkał w zachowanym barokowym czworaku (tablica pamiątkowa). Według przekazów ustnych zakochał się w córce hetmana, Ludwice Sosnowskiej. Tego faktu hetman nie akceptował. Podobno oświadczył, że „synogarlice nie dla wróbli, a córki magnackie nie dla drobnych szlachetków”. Młodzi planowali wspólną ucieczkę z Sosnowicy, ale ich zamiar uprzedził ojciec Ludwiki, który oskarżył Kościuszkę o rzekomą chęć gwałtu. Niefortunny amant opuścił Sosnowicę i znalazł schronienie w Sieniawie, na dworze Czartoryskich. Kościuszko ponownie przebywał w Sosnowicy jako jeniec po klęsce pod Maciejowicami w 1794 r.

W okresie powstania 1863 r. okoliczne lasy były schronieniem dla licznych tu oddziałów powstańczych, m.in. pod dow. Juliana Ejtminowicza, Karola Krysińskiego, Walentego Lewandowskiego i Walerego Wróblewskiego. 4 marca 1863 r. oddział Lewandowskiego walczył z piechotą i jazdą rosyjską (w bitwie brał udział ksiądz Stanisław Brzóska), a 19 sierpnia 1863 r. doszło do bitwy powstańców Krysińskiego z wojskami carskimi. Po powstaniu styczniowym Sosnowica utraciła prawa miejskie. 17 sierpnia 1920 r. 4 brygada jazdy płk. Adama Nieniewskiego rozbiła bolszewicki oddział wydzielony ze składu Grupy Mozyrskiej. We wrześniu 1939 r. gen. bryg. Wacław Piekarski zorganizował w Sosnowicy punkt zborny dla polskich oddziałów wojskowych rozbitych przez Niemców. 27 września 1939 r. miał miejsce przemarsz dywizji kawalerii gen. bryg. Zygmunta Podhorskiego.

Z d. zespołu dworskiego została tylko barokowa oficyna z 1753 r., murowana, piętrowa ze sklepieniami, kryta gontem i z mansardowym dachem. W parku podworskim otaczającym fundamenty zniszczonego w czasie I wojny światowej dworu modrzewiowego zachowały się liczne okazy starodrzewu lipowego i dębowego, w tym dąb zrośnięty z sosną. Najpotężniejszy z dębów ma obw. w pierśnicy 6,5 m, wiek ok. 500 lat. Klasycystyczny kościół Trójcy Świętej wzniesiono w 1797 r. z fundacji Tekli Sosnowskiej. Murowany, jednonawowy z dwiema symetrycznie położonymi kaplicami, z półokrągłą absydą. Wewnątrz obrazy z XVIII w. namalowane przez Józefa Walla. Dzwonnica. Nieczynna cerkiew prawosławna filialna św. św. Piotra i Pawła Apostołów. Wzniesiona w 1891 r., murowana, klasycyzująca. Zbudowana na planie krzyża łacińskiego z mocno rozbudowaną partią transeptu i prezbiterium. Bryła mocno rozczłonkowana od frontu, z dwukondygnacyjną wieżą, nakryta wysmukłym hełmem i ośmioboczną kopułą z cebulastym zwieńczeniem nad partią nawy. Bogato zdobione elewacje zewnętrzne.