SIENIAWA
Miasto (ok. 2200 mieszk.) na prawym brzegu Sanu.
Jako osada wzmiankowana w 1446 r. Od 1593 r. siedziba rodu Sieniaw skich. Miasto założone w 1676 r. staraniem Mikołaja Hieronima Sieniawskiego. Od 1734 r. do 1944 r. własność Czartoryskich. W XVII-XVIII w. czynny port rzeczny, którym spławiano zboże i drewno, oraz liczne spichrze i magazyny. Od XVII w. do czasu II wojny światowej duże skupisko Żydów. W XIX w. działał tu słynny cadyk Ezechiel. Miasto uległo poważnemu zniszczeniu w czasie I i II wojny światowej.
Zachował się d. układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem, pośrodku ratusz z XVII-XVIII w. Barokowy pałac Sieniawskich, następnie Czartoryskich, z XVIII w. wg proj. G. Spazzio, kilkakrotnie przebudowany (m.in. w 1763 r. wg proj. J. Hempla). Obecnie stylowy hotel. W jednej z sal eksponowane są wieńce żałobne pochodzące z grobów Czartoryskich. Pałac otacza park, w którym znajduje się kamień upamiętniający przebywającego tu kilkakrotnie Tadeusza Kościuszkę (m.in. w dniu swoich imienin w 1793 r.). W parku wiele oficyn i zabudowań, a także liczne sędziwe drzewa. Rezydencja Czartoryskich w końcu XVIII w. była ośrodkiem skupiającym życie polityczne, kulturalne i towarzyskie.
Książę Adam Kazimierz Czartoryski uwielbiał Sieniawę, chociaż była skromniejszą siedzibą niż Puławy. Gościli tu m.in. Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz, car Rosji Aleksander I (w 1818 r.). Szczególnie upamiętnił się pobyt wychowanka księcia – T. Kościuszki, który tu przebywał wielokrotnie. Bawił się z młodzieżą sieniawską, uroczyście tu obchodzono jego imieniny, tu też schronił się po niefortunnych zalotach do Ludwiki Sosnowskiej. Czartoryscy przygotowali Kościuszkę do pełnienia roli wodza przyszłej insurekcji. Nawet caryca Katarzyna li twierdziła, że „plan insurekcji uknuła księżna Czartoryska w Sieniawie i Lipsku”.
Sieniawę odwiedził w 1873 r. Juliusz Kossak (1824-1899), który uwiecznił pałac w swojej akwareli (przechowywanej w Muzeum Narodowym w Krakowie). W sąsiedztwie parku pałacowego pozostałości fortyfikacji otaczających d. drewniany dwór Sieniawskich. Zachowały się pozostałości dwóch ziemnych bastionów omurowanych cegłą, fragmenty kazamat i kurtyny oraz pozostałości fosy. Barokowy zespół poklasztorny Dominikanów Obserwantów z kościołem, obecnie paraf. Najświętszej Marii Panny, zbudowany w l. 1719-49 wg proj. G. Spazzio. W podziemiach kościoła urządzona w 2 poi. XIX w., a odnowiona w 1989 r. krypta grobowa Czartoryskich, w której znajdują się trumny ze szczątkami przedstawicieli tego rodu, przeniesionymi tu z różnych miejsc. Obecnie spoczywają tu m.in. Izabella z Flemingów Czartoryska (1746-1835) – twórczyni Muzeum Pamiątek Narodowych i ośrodka kulturalno-towarzyskiego w Puławach, jej mąż Adam Kazimierz Czartoryski (1734-1823) – pretendent do tronu polskiego, zwolennik reform Sejmu Czteroletniego, ich córka Maria Anna Wirtemberska (1768-1854) – autorka powieści sentymentalnej „Malwina”, ich syn Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861) – jeden z przywódców powstania listopadowego, czołowy działacz Wielkiej Emigracji we Francji.
Kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony w 1753 r., w I. 1788 -1947 zamieniony na cerkiew greckokatolicką, obecnie służy wiernym zarówno obrządku łacińskiego, jak i grekokatolikom. Budynek apteki z 1680 r. (ul. Augustowska), przed nim okazała limba – pomnik przyrody. W pn. wsch. części miasta (ul. Zielona) kirkut, na którym zachowało się ok. 800 nagrobków żydowskich – najstarsze ustawione zostały w XVIII w.
5 km na pd. wsch. Leżachów. Wieś wzmiankowana w 1387 r. Drewniana d. cerkiew greckokatolicka wzniesiona w poi. XVIII w., obecnie kościół rzymskokatolicki.