RYBNIK
Miasto (144 300 mieszk., 230 m n.p.m.) na Płaskowyżu Rybnickim u ujścia rz. Nacyny do Rudy, prawego dopływu Odry w centrum Rybnickiego Okręgu Węglowego. Ważny ośrodek przemysłu węglowego — siedziba Rybnickiej Spółki Węglowej (kopalnie „Ignacy”, „Jankowice”, „Chwałowice” i „Rymer”), energetycznego (elektrownia „Rybnik”), metalowego (Rybnickie Zakłady Wyrobów Metalowych „Silesia Rybnik”), maszynowego (Rybnicka Fabryka Maszyn „Ryfama”), spożywczego (zakłady drobiarskie, browar). Ośrodek kulturalny i oświatowy regionu (Muzeum, w ROK Teatr Ziemi Rybnickiej, Filharmonia Rybnicka, filia Politechniki Śląskiej, tygodniki „Nowiny” i „Gazeta Rybnicka”. Siedziba Urzędu Miasta.
Miasto, którego nazwa pochodzi od rybników – stawów rybnych, należy do najstarszych osad Górnego Śląska. Wzmiankowane już w 1175. Ok. 1200 księżna Ludmiła, żona księcia raciborskiego Mieczysława, ufundowała tu klasztor ss. norbertanek, które w 1228 przeniosły się do Czarnowąsów pod Opolem. Klasztor przebudowano na zamek książęcy. W 1223 biskup wrocławski Żyrosław poświęcił tu kościół parafialny. Lokacja miasta na prawie zachodnim przed 25 II 1308. W 1474 Rybnik stał się stolicą księstwa rybnicko-karniowskiego. Po 1532 ziemia rybnicka stała się jednym z księstw stanowych, wydzierżawionych przez Habsburgów możnym rodom, m.in. Lobkowitzom, Oppersdorfom. W 1788 ziemie wykupiły władze pruskie z rąk ostatnich właścicieli. Prawa miejskie uzyskał Rybnik prawdopodobnie w XIV w. Od 1818 miasto było siedzibą powiatu rybnickiego utworzonego z części ziem powiatów raciborskiego, gliwickiego i pszczyńskiego.
Podobnie jak inne miasta śląskie Rybnik nawiedzały częste pożary; m.in. podczas pożaru w 1788 spłonął drewniany ratusz, a w 1822 większość miasta.
W XVIII w. w pobliskich osadach (Wielopole. Ligota Górna, Kuźnica Rybnicka, Paruszowiec) rozwinęło się hutnictwo żelaza. Powstały liczne kuźnice i fryszerki opalane węglem drzewnym, a pod koniec XVIII w. węglem kamiennym z pierwszej kopalni „Ignacy” w pobliskim Niewiadomiu. Na pocz. XIX w. wykorzystywano przy produkcji koks. W 1794 podjęła pracę huta w Paruszowcu dając początek dzisiejszej hucie „Silesia”, znanej z produkcji m.in. naczyń emaliowanych i lodówek. W 100 lat później powstał kolejny zakład przemysłowy. Rybnicka Fabryka Maszyn Górniczych (1893). Po rozbudowie w 1945 produkuje maszyny i urządzenia dla przemysłu węglowego. W 1910 Rybnik liczył 7000 mieszkańców.
Mieszkańcy ziemi rybnickiej brali udział w walkach powstańczych w l. 1919-21. W czerwcu 1922 Rybnik wraz z powiatem wrócił do Polski.
W latach międzywojennych miasto posiadało m.in. kilka browarów, fabrykę sukna i znane było z targów na bydło oraz wyrobów bednarskich.
We wrześniu 1939 rybniczanie bronili swego miasta wraz z bohaterem kpt. Janem Kotuczem. Niemcy po wkroczeniu do Rybnika aresztowali ok. 300 byłych powstańców. Spod okupacji wyzwoliły miasto oddziały Armii Czerwonej 26 III 1945.
W 1951 miasto zostało wydzielone z pow. rybnickiego, a w latach pięćdziesiątych stało się centrum Rybnickiego Okręgu Węglowego, w którym rozpoczęto budowę nowych kopalni, oddawanych do eksploatacji w latach sześćdziesiątych: „1 Maja” (1960), „Szczygłowice” (1961), „Jastrzębie” (1962), „Moszczenica” (1964). Miasto stało się również siedzibą Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Rozwój górnictwa węglowego przyczynił się do szybkiej rozbudowy Rybnika, powstały nowe osiedla i infrastruktura kulturalna (m.in. Teatr Ziemi Rybnickiej, liczne zespoły artystyczne, wśród nich Orkiestra Symfoniczna ROW). Miasto było inicjatorem licznych imprez kulturalnych, m.in. „Rybnickich dni literatury”. W 1975 włączono w obręb miasta: Boguszowice, Chwałowice, Wielopole, Chwałęcice, Grabownię, Golejów. Jankowice. Kuźnię Rybnicką, Ligotę. Kamień, Niewiadom, Niedobczyce, Paruszowiec i Radoszowy.