W XX w. zaczęły wychodzić w Opolu inne czasopisma. Wśród nich „Nowiny” (1911), od 1920 jako dziennik „Nowiny Codzienne”, który ukazywał się do 1 IX 1939 (od 1931 pod red. Jana Łangowskiego). Spełniały one ważną rolę w życiu narodowym Polaków na Opolszczyźnie, chociaż w samym Opolu mieszkało ich niewielu (20% mieszkańców). W okresie walki o Górny Śląsk (1919-21) zjechała do Opola Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa z gen. Le Rondem. Po plebiscycie i podziale Górnego Śląska, Opole i Opolszczyzna pozostały w granicach Niemiec, a wielu działaczy śląskich i powstańców przeniosło się na polski Górny Śląsk, m.in. Bronisław Koraszewski.
Pracę narodową wśród ludności polskiej kontynuowali młodzi działacze utworzonego w 1922 Związku Polaków w Niemczech, a Opole było stolicą I Dzielnicy ZPwN. W mieście miały siedziby liczne organizacje polskie, m.in. Górnośląskie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne, Związek Polsko-Katolickiej Młodzieży na Śląsku Opolskim, hufiec, a potem komenda chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, Bank Rolników, Bank Ludowy, Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu „Rolnik”. W Opolu mieścił się Konsulat Generalny RP.
W 1939 miasto liczyło ok. 50 000 mieszkańców. We wrześniu tegoż roku organizacje polskie zostały rozwiązane, a czołowych działaczy polskich stowarzyszeń zesłano do więzień i obozów koncentracyjnych.
24 I 1945 prawobrzeżną część Opola zdobył w bezpośrednim natarciu 543. Narewski Pułk Piechoty Armii Czerwonej. Na Zaodrze Armia Czerwona wkroczyła dopiero 19 III 1945.
W czasie działań wojennych w gruzach legło przeszło 25% budynków miasta, prawie wszystkie zakłady przemysłowe, węzły drogowe, nie ocalał żaden most. Opole płonęło prawie dwa miesiące. 18 III 1945 decyzją Rządu Tymczasowego RP Śląsk Opolski został włączony do obszaru województwa śląsko-dąbrowskiego. Mianowani następnego dnia starostowie przystąpili do przejmowania terenów Śląska Opolskiego.
Miasto odradzało się szybko. Na początku 1946 liczyło już 28 000 mieszkańców. Odżywało również życie kulturalne. Już w czerwcu 1945 wznowił działalność chór „Lutnia”, powstały pierwsze księgarnie, w październiku otwarto Teatr Miejski z pierwszą sztuką „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. 30 września zawiązało się Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki. W rok później (VI 1946) ukazał się pierwszy numer „Nowin Opolskich”.
W 1950 miasto awansowało na siedzibę władz nowo utworzonego województwa opolskiego. Odtąd datuje się jego szybki rozwój społeczno-gospodarczy, kulturalny i przestrzenny. Odbudowano m.in. cementownię „Odra”, zakłady mięsne, port rzeczny na Odrze. W 1955 do miasta włączono Nową Wieś Królewską – Opole liczyło wtedy 54 000 mieszkańców. Po przyłączeniu w 1975 kolejnych miejscowości: Bierkowic, Grotowic, Grudzie, Malin, Wójtowej Wsi, Wróblina obszar miasta wzrósł do 96 km2, a liczba mieszkańców do 119 000 w 1981.
W latach siedemdziesiątych wytyczono nowe tereny zabudowy. Pomiędzy ulicami Oleską i Ozimską powstało największe opolskie osiedle mieszkaniowe – Osiedle ZWM (40 000 mieszkańców), a w rejonie Półwsi – dzielnica „Zachód”. Pierwszą wysokościową zabudowę wzniesiono przy Rondzie w l. 1966-68, później w centrum Opola przy pl. Teatralnym oraz na obrzeżach miasta: m.in. osiedlu „Chabry” oraz na Zaodrzu.
Opole jest jednym ze znaczących ośrodków kulturalnych kraju. Oprócz licznych szkół ponadpodstawowych miasto ma dwie uczelnie: Uniwersytet Opolski (od 1994) i Wyższą Szkołę Inżynierską (od 1966, w 1996 przekształconą w Politechnikę Opolską – I rok studiów). Ponadto wśród placówek naukowo-badawczych wyróżnia się Państwowy Instytut Naukowy Instytut Śląski (od 1957), który kontynuuje tradycje katowickiego Instytutu, działającego w l. 1934-39 i bezpośrednio po wojnie. Na uwagę zasługuje zwłaszcza działalność wydawnicza i popularyzatorska. Instytut Śląski jest wydawcą m.in. „Encyklopedii Powstań Śląskich”, pół-rocznika „Studia Śląskie”, serii: „Encyklopedia Wiedzy o Śląsku” i „Historia i współczesność”.
Działalność naukową i kulturalną prowadzą również Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, wydawca „Kwartalnika Opolskiego’ oraz Opolskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe i Towarzystwo Przyjaciół Opola, inicjator Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej. Wśród placówek kulturalnych wymienić należy Teatr im. Jana Kochanowskiego, organizatora Opolskich Konfrontacji Teatralnych, Teatr Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki, organizatora krajowych festiwali teatrów lalkowych, Filharmonię im. Józefa Elsnera, Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Wsi Opolskiej, Wojewódzką Bibliotekę Publiczną im. Emanuela Smółki, Biuro Wystaw Artystycznych, Muzeum Diecezjalne, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, znany zespół folklorystyczny – Zespół Pieśni i Tańca „Opole”.
Ponadto w Opolu ukazują się dzienniki: „Nowa Trybuna Opolska”, „Gazeta w Opolu” (dodatek do „Gazety Wyborczej”); tygodniki: „Gazeta Opolska”, „Gazeta Górnośląska” („Oberschlesische Zeitung”) i „Schlesisches Wochenblatt” oraz miesięcznik MBI – Miejski Biuletyn Informacyjny wydawany przez Urząd Miasta Opola. Redakcja Opolska Telewizji Polskiej Oddział w Katowicach. Rozgłośnie radiowe, m.in. „Radio Opole”.