Na Rynku Solnym barokowy zespół d. klasztoru Jezuitów z XVII i XVIII w., z kościołem Wniebowzięcia NMP, kolegium Carolinum i gimnazjum jezuickim. Najwcześniejszą budowlą wzniesioną przez jezuitów było kolegium (1669-86), na planie litery E, którego elewacja czołowa wzorowana jest na pałacach i kolegiach w Pradze i Hradec Kralowych, proj. przez arch. włoskich. Budowniczym kolegium nyskiego był Piotr Schuller z Ołomuńca. Na uwagę zasługuje refektarz, znajdujący się na parterze, z bogatą dekoracją stiukową wykonaną przez sztukatora Francesco Cygno i częściowo zachowana polichromia. W Carolinum zdobywali wiedzę liczni Polacy, m.in. późniejszy król Michał Korybut Wiśniowiecki.
W l. 1688-92 jezuici wznieśli wzorcowy kościół emporowo-bazylikowy Wniebowzięcia NMP wg planów arch. zakonnego mediolańczyka Quadro, z fundacji biskupa Karola Ferdynanda Wazy. Świątynia ma wysoką spokojną trójdzielną fasadę ze smukłymi wieżami, odpowiadającą trójdzielnemu podziałowi wnętrza – nawa główna i przynawowe rzędy płytkich kaplic z niskimi arkadami empor. We wnętrzu dominuje szeroka, wysoko sklepiona nawa (sklepienie kolebkowe z lunetami). W ołtarzu głównym rzeźba z dębowego drewna z XIV w., przedstawiająca Madonnę z Dzieciątkiem. Na uwagę zasługują również: obraz świętych – ojców zakonu z XVII i XVIII w. i ambona z XVII w. Polichromia przypisywana jest Karolowi Dankwartowi. Barokowe hełmy wież z 1907.
Obok kolegium, powstałe w l. 1722-25 gimnazjum jezuickie połączone bramą przejazdową. Projektantem był jezuita Krzysztof Tausch. Również przy Rynku Solnym i ul. Kramarskiej budynek d. seminarium św. Anny z l. 1656-57, przebudowany w XIX w. na fabrykę broni. Spalony w 1945. Odbudowany w l. 1964—69. Obecnie Państwowa Szkoła Muzyczna.
Przy ul. Grodzkiej, Wołowej i bpa Jarosława zespół dworu i pałacu biskupiego (wykonany wg tradycyjnych włoskich wzorów). Pałac biskupi zbudowany w pocz. XVII w. przez bpa Karola Ferdynanda Wazę, rozbudowany został w l. 1726-32 o skrzydło pd.-zach. (przypisywane Tauschowi), kiedy otrzymał piękną barokową elewację z balkonowymi portalami (od ul. bpa Jarosława). Odbudowany po pożarze w 1945. Obecnie gmach Muzeum w Nysie (tel. 20-83) z działami: archeologicznym, historycznym, etnograficznym oraz sztuki i rzemiosła artystycznego. W dziale archeologii zestaw zabytków z XIII i XIV w., pochodzących z prac ratowniczych na terenie Nysy (1958, 1967, 1970), d. pow. nyskiego
i grodkowskiego. W dziale sztuki i rzemiosła artystycznego cenne meble z XVI-XIX w. i malarstwo obce z obrazami warsztatu Cranacha Starszego – „Judyta z głową Holofemesa”, warsztatu H. von der Goesa – „Pokłon pasterzy”, malarzy włoskich i holenderskich oraz bogaty zbiór grafiki śląskiej i obcej (w tym włoskiej, holenderskiej i czeskiej) z XVI-XIX w. W dziale historycznym dokumenty z historii miasta, średniowieczne wyroby rzemieślnicze, pomoce naukowe z kolegium Carolinum. Ponadto kolekcja militariów (biała broń) oraz kolekcja geologiczna. Muzeum posiada punkt muzealny w Otmuchowie.
W pobliżu zespół d. dworu biskupiego wzniesiony w 2. poł. XIV w. w miejscu pierwszego dworu biskupiego z XIII w. Przebudowany po 1524 i w 1824. Po zniszczeniu w 1945 częściowo odbudowano zabudowania gospodarcze. Obok fragmenty baszty i murów obronnych z XIV i XVI w.
Na pd.-zach. obrzeżach Nysy park miejski, a przy ul. Sudeckiej stadiony sportowe, przy ul. Ujejskiego basen kąpielowy.
W pd.-zach. części miasta zbiornik Nyski, utworzony na Nysie Kłodzkiej. Zbiornik retencyjny oddano do użytku w 1971 (pow. 22 km2 i 111 min m3 wody). Nad „jeziorem” (od Nysy do Głębinowa) ośrodki wodne i czynnego wypoczynku, m.in. na pn. brzegu, obok wsi Podłężek (Skorochów) ośrodek wypoczynkowy „Jezioro Nyskie”.
■ 4 km na pd. od zbiornika Nyskiego, 9 km na pd. zach. od Nysy wieś Koperniki wzmiankowana w 1272. Z tej wsi, wg badań prof. Stanisława Rosponda, wywodzić się mieli przodkowie Mikołaja Kopernika. W dowód pamięci w centralnym punkcie wsi pomnik wielkiego astronoma, a w szkole jego imienia izba pamięci.
■ 6 km na pd. od Nysy wieś Hajduki Nyskie. W romańsko-gotyc-kim kościółku z 1302 gotycka polichromia ze scenami przypowieści biblijnych. W1945 na złomowisku miejscowych zakładów metalurgicznych znaleziono tu warszawskie pomniki M. Kopernika i Chrystusa sprzed kościoła Świętego Krzyża, gdzie oczekiwały na przetopienie na armaty; ocalone wróciły na dawne miejsca.
■ 9 km na pd. od Nysy w kier. Głuchołaz rezerwat leśny „Przy-łęk” o pow. 0,8 ha, utworzony w 1952. Piękny las liściasty z jodłą, jaworem, jesionem, modrzewiem europejskim.