Łęczna
Miasto powiatowe (ok. 22000 mieszk.) położone nad Wieprzem w miejscu ujścia rz. Świnki, siedziba urzędu gminy.
Przywilej lokacyjny Łęczna otrzymała w 1467 r. W herbie miasta od tamtej pory umieszczony jest czarny dzik na czerwonym tle. Miasto rozwijało się dzięki handlowi, głównie końmi i bydłem. Położone było u zbiegu szlaków handlowych z Wołynia do Lublina i z Podkarpacia na Litwę. Miało port rzeczny nad Wieprzem i trzy rynki. Słynęło zwłaszcza z targów końskich i bydła. Tradycje jarmarków zanikły w XIX w. i miasto przeistoczyło się w ośrodek o znaczeniu lokalnym. Od 1674 r. Łęczna była miejscem posiedzeń Sejmu Żydów Korony. W XIX w. był tu duży ośrodek chasydzki skupiony wokół cadyka Szlomo Lejba. 4 maja 1864 r. miała tu miejsce bitwa powstańców pod dow. Józefa Przychańskiego z oddziałem carskim. Była to ostatnia bitwa powstańców na terenie Lubelszczyzny. Do ponownego rozwoju miasta przyczyniła się decyzja o eksploatacji w pobliżu Łęcznej złóż węgla kamiennego. Po 1975 r. miasto znacznie się rozbudowało, powstały nowe osiedla mieszkaniowe, wzrosła liczba stałych mieszkańców miasta.
Zachował się układ urbanistyczny ukształtowany od XV do pocz. XIX w. Ratusz murowany wzniesiono w 1846 r. – obecnie siedziba USC. Kościół paraf. św. Marii Magdaleny wzniesiony został w l. 1618-31 przez muratora Jana Wolffa, sumptem Adama Noskowskiego. Jest późnorenesansowy, jednonawowy. Nad wejściem płaskorzeźba św. Marii Magdaleny z okresu budowy kościoła. Wyposażenie wnętrza barokowe. Obraz Ukrzyżowanie ze św. Marią Magdaleną u stóp krzyża z 1772 r. Benedykta Pawłowskiego z Kodnia, dwa portrety barokowe Jana III Sobieskiego i Seweryna Józefa Rzewuskiego. W sąsiedztwie kościoła murowana dzwonnica z 1827 r. i pomnikowe drzewa. W pobliżu budynek tzw. mansjonarii z 1647 r., z mansardowym dachem, adaptowany później na plebanię. Zachowała się bóżnica żydowska z 1 poł. XVII w., murowana, barokowa, z łamanym dachem polskim, z kompletnym wystrojem architektonicznym wnętrza. Do naszych czasów dotrwały m.in. późnorenesansowe bima o czterech kolumnach i ołtarz na rodały, dwukolumnowy, dwukondygnacjowy. Obecnie mieści się tu Muzeum Regionalne i biblioteka. Na ścianie zewnętrznej tablica upamiętniająca 1046 miejscowych Żydów – ofiary II wojny światowej. W sąsiedztwie bóżnicy budynek tzw. szkoły żydowskiej z ok. 1850 r., dom zajezdny z tzw. podtasami oraz pomnik Tadeusza Kościuszki. Wzgórze zamkowe – u ujścia Świnki do Wieprza. Zachowały się pozostałości fundamentów i piwnic zamku wzniesionego zapewne w końcu XVI w. przez Firlejów. Na Podzamczu zespół dworsko-parkowy ulokowany na pow. blisko 5 ha. Wśród zabudowań: dwór murowany z XIX w., spichlerz i obora. W parku z XIX w. liczne pomnikowe lipy drobnolistne, graby i akacje. Od strony wsi Witanów znajdują się współczesne rzeźby przedstawiające gady prehistoryczne – dzieło miejscowego rzeźbiarza J. Brodzisza. Na cmentarzu paraf, zbiorowa mogiła 5 żołnierzy poległych we wrześniu 1939 r. Cmentarz żydowski o pow. 1,1 ha jest zaniedbany. Zachowały się tylko 2 nagrobki.
9 km na pd. wsch. – Łańcuchów. Wieś, d. siedziba rodu Kuropatwów herbu Śreniawa. Od 1519 do pocz. XVII w. miała status miasta. Od 1792 r. własność Suffczyńskich, m.in. pochodzącego stąd Kajetana Suffczyńskiego (1807-1873) – uczestnika wojny polsko-rosyjskiej 1831 r., adiutanta gen. H. Kamieńskiego, autora powieści biograficznych (pisanych pod pseudonimem K.S. Bodzantowicz) o Tadeuszu Kościuszce („Zawsze oni. Obrazy historyczne i obyczajowe z czasów Kościuszki i legionów ”) i Kazimierzu Pułaskim („Rodzina konfederatów”). Na przeł. XIX i XX w. majątek prowadził Jan Stecki (1871-1954) – wówczas działacz Narodowej Demokracji, w l. 1917-18 minister w Radzie Regencyjnej, w l. 1919-39 prezes Związku Ziemian.
Kościół paraf. św. Jana Chrzciciela, murowany, wzniesiony w l. 1812-17, przebudowano w 1902 r. Wyposażenie wnętrza klasycystyczne. Polichromia wykonana przez S. Teisseyera, J. Wnukową i J. Wolffa. Obok kościoła dwie dzwonnice murowane Z l. 1812-17. Do niedawna istniał tu murowany dwór, wzniesiony dla Jana Steckie go w l. 1903-04 wg proj. Stanisława Witkiewicza. Obok budynki gospodarcze, murowane, wzniesione głównie na pocz. XX w. Park z XVIII, przekształcony w 1907 r. Na cmentarzu paraf, groby mieszkańców wsi pomordowanych przez hitlerowców 27 marca 1944 r.