Hrebenne

HREBENNE (granica państwa)

Wieś na Roztoczu Wschodnim. Znajdują się tu drogowe i kolejowe przejścia graniczne polsko-ukraińskie.

Wieś założona na pocz. XV w. przez osadników wołoskich. W 1472 r. wzmiankowana tu była cerkiew prawosławna, zamieniona w 1596 r. na greckokatolicką, którą przekształcono na kościół rzymskokatolicki w 1947 r. W końcu XVI w. miał tu miejsce antyfeudalny bunt chłopów, który został krwawo stłumiony. W grudniu 1918 r. w rejonie wsi dochodziło do walk pomiędzy wojskami polskimi oraz wojskami Ukraińskiej Republiki Ludowej. W końcu września 1939 r. we wsi stacjonował sztab gen. dyw. Tadeusza Piskora dowodzącego wówczas armią „Lublin” i resztkami oddziałów armii „Kraków”.

Dawna cerkiew greckokatolicka, obecnie kościół rzymskokatolicki filialny św. Mikołaja, obecna drewniana, wzniesiona w 1685 r., przebudowana w 1797 r., trójdzielna, jest jednym z najcenniejszych przykładów architektury cerkiewnej w Polsce. Świątynia konstrukcji wieńcowej ma trzy kwadratowe części nakryte ośmiobocznymi kopulami z latarniami. Nawa jest szersza i wyższa w stosunku do prezbiterium i babińca. Poszczególne pomieszczenia są trójkondygnacyjne, zwieńczone pozornymi latarniami, a kondygnacje na zewnątrz oddzielone są okapami. Wewnątrz świątyni fragmenty ikonostasu z XVIII w. i ślady polichromii. Ołtarze ozdobione są wykonanymi współcześnie tkaninami z haftem krzyżykowym. Od 1965 r. świątynia służy wiernym zarówno obrządku łacińskiego, jak i greckokatolickiego.

Obok drewniana dzwonnica z końca XVIII w., murowana bramka w ogrodzeniu z pocz. XIX w., kamienne krzyże bruśnieńskie oraz krzyż z 1988 r. upamiętniający 1000-lecie chrztu Rusi Kijowskiej. Na wzgórzu cerkiewnym 4 pomnikowe lipy drobnolistne o obw. pni 305-475 cm. W lesie na pn. od centrum wsi cmentarz rzymskokatolicki i greckokatolicki, na którym wiele nagrobków z bruśnieńskich warsztatów kamieniarskich, mających napisy w językach polskim i ruskim. Na grobie ukraińskiego poety ludowego Aleksandra Kalinowskiego wystawiono w 1996 r. pomnik ufundowany przez mieszkańców Ukrainy. Ośrodek garncarski – warsztat Nazarczuków produkujący czerwoną, glazurowaną ceramikę użytkową (misy, doniczki, dzbany).

5 km na pn. (dojazd drogami gruntowymi) Kornie. We wsi d. cerkiew greckokatolicka św. Paraskewii, murowana, wzniesiona w 1910 r., w 1947 r. opuszczona, obecnie, od pocz. lat osiemdziesiątych, kościół rzymskokatolicki filialny. Wewnątrz w ołtarzykach ikony Chrystusa Błogosławiącego i św. Paraskewii – z XVIII w. Okazjonalnie odbywają się tu nabożeństwa w obrządku greckokatolickim. Obok świątyni drewniana dzwonnica Z 1910 r., ostatnio starannie odnowiona dzięki staraniom Społecznej Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej. Na cmentarzu przycerkiewnym kilkadziesiąt nagrobków z XIX i pocz. XX w. pochodzących z bruśnieńskich warsztatów kamieniarskich oraz zbiorowa mogiła 10 mieszkańców wsi zamordowanym przez NKWD 22 maja 1945 r.