PIASKI
Miasto (ok. 3000 mieszk.), siedziba urzędu gminy. Prawa miejskie nadane w 1415 r. W XVI w. własność Orzechowskich, a następnie od 1627 r. Suchodolskich. W 2 poł. XVI w. ważny ośrodek ruchu ariańskiego, a od 1645 r. kalwińskiego, stąd do II wojny światowej używana nazwa Piaski Luterskie. W l. 1870-1992 pozbawione praw miejskich. Położone na d. szlaku handlowym, obecnie cotygodniowe tutejsze targi uważane są za największe na Lubelszczyźnie.
W Piaskach urodził się Antoni Patek (1811-77) – zegarmistrz, oficer w wojnie polsko-rosyjskiej 1831 r. (w stopniu por.), później emigrant w Szwajcarii, tam założył słynną, istniejącą do dziś, firmę Patek-Philippe.
Zachował się układ urbanistyczny z 1 poł. XV w. Kościół paraf. Podwyższenia Krzyża Świętego, murowany, wzniesiony w l. 1720-45, dobudowa, a następnie rozbudowa nawy w XIX w., dodanie wież w 1945 r. Obok murowana dzwonnica z 1866 r. Ruina barokowo-klasycystycznego zboru ariańskiego (na wzgórzu Kościelec), murowanego, wzniesionego w l. 1783-85, opuszczonego w 1849 r. Dawna rogatka (ul. Zamojska 4), murowana, z 1 poi. XIX w., przebudowywana. Murowany wiatrak holenderski (ul. Gardzienicka nr 65) wzniesiony w 1898 r. Cmentarz żydowski (ul. Mogiłkowa) na pow. 1,28 ha, zaniedbany, zachowało się kilka nagrobków. Pomnik na zbiorowej mogile żołnierzy WP poległych we wrześniu 1939 r.
5 km na pd. – Gardzienice. Wieś na Wyniosłości Giełczewskiej, nad rz. Giełczew (lewy dopływ Wieprza). Murowany pałac wzniesiony w l. 1610—27, rozbudowany na przeł. XVII i XVIII w., w XIX w. wykorzystywany jako spichlerz. W murowanej oficynie zbudowanej w końcu XVII w. ma od 1978 r. swoją siedzibę Stowarzyszenie Teatralne „Gardzienice”. Pałac otacza park z XVIII-XIX w. Zespól murowanych budynków folwarcznych z pocz. XX w.