UCHANIE
Wieś nad rz. Uchanką, siedziba urzędu gminy.
Jako osada wzmiankowane w XIII w. Lokacja miasta w 1484 r. Wtedy też zapewne zaczęli osiedlać się tu Żydzi. Parafia rzymskokatolicka erygowana była w 1484 r. Pierwszy kościół prowadzili paulini, którzy opuścili Uchanie po najeździe Tatarów w 1544 lub 1549 r. i zniszczeniu kościoła. Istnienie cerkwi prawosławnej wzmiankowane w Uchaniach w 1533 r. W l. 1596-1875 cerkiew zamieniona została na greckokatolicką. W 1611 r. wzmiankowane było istnienie synagogi żydowskiej. W l. 1875-1929 ponownie prawosławna. W 1929 r. cerkiew została rozebrana. 11 i 12 czerwca 1831 r. w czasie wyprawy wojsk dowodzonych przez gen. Józefa Dwernickiego na Wołyń przeprawiający się przez Bug pod Dorohuskiem oddział kpt. Karola Różyckiego rozniósł pod Uchaniami dwa szwadrony jazdy rosyjskiej zabijając 70 żołnierzy oficerów, a drugie tyle biorąc do niewoli. 23 czerwca 1831 r. oddział polski ze składu korpusu gen. Wojciecha Chrzanowskiego starł się pod Uchaniami z wojskami carskimi dowodzonymi przez gen. Fiodora Rudigera i gen. Paisija Kajsarowa.
Zachował się układ urbanistyczny z czworobocznym rynkiem i 4 ulicami wychodzącymi z jego naroży. Kościół paraf. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pierwotny murowany, wzniesiony w l. 1482-84, odbudowany po zniszczeniach w 1575 r. z fundacji biskupa Jakuba Uchańskiego, przebudowany i wyposażony w bogaty wystrój wnętrza w 1 poł. XVII w. na koszt ówczesnego właściciela Mikołaja Daniłowicza. Świątynia ta i kościół Bernardynów w Lublinie to pierwsze budowle, które powstały w stylu renesansu lubelskiego. Kościół paraf, jest jednonawowy, z wydłużonym, zamkniętym trój bocznie prezbiterium i parą sześciobocznych kaplic przylegających do prezbiterium. Wewnątrz bogata dekoracja stiukowa w typie kalisko-lubelskim wykonana w l. 1625-30. Na sklepieniach nawy i prezbiterium stiuki mają formę sieci ornamentowanych wałków tworzących pola w kształcie medalionów, serc, czwórliści dekorowanych rozetami i plakietkami. W nawie dodatkowo bogate kartusze herbowe Daniłowiczów (Sas), Uchańskich (Radwan), Tarłów (Topór) i Herburtów (własny). W kopułach kaplic dekoracja stiukowa koncentryczna, tworząca pola owalne i sześcioboczne, wypełnione kartuszami herbowymi (analogicznymi jak w nawie) i ozdobione m.in. główkami aniołków, orłami, orłami dwugłowymi, wizerunkami słońca i księżyca. Ściany kościoła ozdobione są odsłoniętą częściowo renesansową polichromią z 1 poł. XVII w. W ołtarzu głównym rokokowe rzeźby św.św. Piotra i Pawła, Chrystusa na Krzyżu oraz aniołów. W polu środkowym obraz św. Antoniego z XVII w., być może szkoły włoskiej. Późnorenesansowe nagrobki Amulfa i Stanisława Uchańskich – kamienny, piętrowy, wykonany w końcu XVI w. w warsztacie Santi Gucciego, oraz Anny i Pawła Uchańskich – piętrowy, piaskowcowy, z alabastrowymi postaciami zmarłych i marmurowymi elementami. Obok świątyni murowana dzwonnica z 1912 r. i murowana plebania z końca XIX w. Dom duchowieństwa prawosławnego (ul. Partyzantów 49), drewniany, wzniesiony w 2 poł. XIX w. Zajazd (Rynek nr 2), murowany, wzniesiony w poł. XIX w., rozbudowany na pocz. XX w. Murowany dwór z 2 poł. XIX w. W sąsiedztwie drewniana oficyna z 2 poł. XIX w. oraz murowane 2 obory i budynek gospodarczy – wszystkie z 2 poł. XIX w.
Park krajobrazowy z końca XIX w., w którym rosną 3 lipy drobnolistne o obw. pni 400-470 cm. W pobliżu XVI-wieczne zamczysko. Na cmentarzu rzymskokatolickim mogiły żołnierzy poległych podczas 1 wojny światowej i partyzantów z różnych formacji zbrojnych poległych podczas II wojny światowej. W miejscu całkowicie pozbawionego macew w czasie II wojny światowej cmentarza żydowskiego mogiły dwóch rodzin żydowskich zabitych przez hitlerowców w 1942 r.
4 km na pd. rez. przyrody „Gliniska” – utworzony w 1982 r. na pow. 34,00 ha dla ochrony susła perełkowanego. Występuje tu także wiele rzadkich zwierząt związanych biocenotycznie z siedliskiem susłów, jak: tchórz stepowy, łasica, gronostaj, orzełek włochaty i kania ruda.
4 km na pd. zach. Białowody. We wsi drewniany dwór, przebudowany w 1912 r. wg proj. Stanisława Czachórskiego. W pobliżu murowany spichlerz z 1912 r. Park z końca XIX w.