ZAWADA

We wsi węzeł kolejowy w sąsiedztwie Zamościa. Murowany dwór z XIX w. W pobliżu murowana rządcówka z końca XIX w. Park i aleja lipowa z XIX w. Niewielki cmentarz z I wojny światowej (200 m na pn. od stacji kolejowej), na którym pochowanych jest 22 żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej poległych w 1914 r.

WIELĄCZA

W 1424 r. wzmiankowane istnienie parafii rzymskokatolickiej. Kościół paraf. św. Stanisława Biskupa, murowany, wzniesiono w l. 1822-26 z fundacji Stanisława Kostki Zamoyskiego z przeznaczeniem na obszerną kaplicę grobową Zamoyskich. Świątynia zbudowana została na terenie cmentarza i tylko przejściowo miała służyć jako kościół parafialny. Obok 2 dzwonnice: murowana z 1826 r. i drewniana (obecnie budynek gospodarczy), wzniesiona w 1726 r.

BODACZÓW

Wieś w Kotlinie Zamojskiej, nad Wieprzem. Siedziba dużych zakładów tłuszczowych (produkcja margaryny). Kapliczka Chrystusa Zmartwychwstałego, drewniana z końca XIX w. Drewniany wiatrak holenderski z I poł. XIX w. Cmentarz z I wojny światowej (1,2 km na pn. od szosy Zamość – Szczebrzeszyn) położony na szczycie wyniosłości. W 8 zbiorowych mogiłach pochowani są żołnierze nie ustalonej armii, którzy polegli w czasie I wojny światowej.

KLEMENSÓW

Część Szczebrzeszyna, położona nad Wieprzem. W Klemensowie Andrzej Artur Zamoyski (1800-74) organizował w l. 1843-45 i 1847 spotkania ziemian (zw. zjazdami klemensowskimi), których celem było spopularyzowanie i inicjowanie postępu technicznego w rolnictwie oraz oczynszowanie chłopów. W l. 1842-57 istniała tu szkoła ogrodnicza. W centrum wsi pomnik ku czci Tadeusza Kościuszki wystawiony w 1917 r.

Zespół cukrowni z końca XIX w. składający się z murowanych budynków: cukrowni, szkoły, świetlicy i domu kierownika plantacji oraz drewnianych: domu kierownika plantacji i 3 domów pracowniczych. Przed cukrownią pomnik poświęcony jej pracownikom – ofiarom II wojny światowej.

W odl. 500 m na pn. zach. od cukrowni cmentarz z I wojny światowej, na którym w 12 zbiorowych mogiłach pochowanych zostało ok. 300 żołnierzy armii rosyjskiej i armii austriackiej. Otoczony jest wałem ziemnym.

2 km na pn. Michałów. Wieś nad Wieprzem. W latach trzydziestych XIX w. utworzony był tu pokazowy folwark ordynacji zamojskiej. Zespół murowanych budynków folwarcznych z XIX w. i pocz. XX w.: dom administratora, dom stajennego, 2 domy folwarczne, stajnia, maneż, obora, 2 spichlerze, magazyn, elektrownia wodna i szkoła. Resztki parku krajobrazowego z XIX w., aleje dojazdowe. Na pn. wsch. od wsi zespół pałacowy Zamoyskich (określany jako Klemensów, nazwa od imienia Klemensa Zamoyskiego – syna inicjatorki budowy rezydencji Teresy z Michowskich, Żony VII ordynata Tomasza Antoniego Zamoyskiego). Murowany pałac wzniesiono w l. 1744-47 wg proj. Andrzeja Bema i Jerzego de Kawe, rozbudowany został w I. 1810-13 przez Henryka Ittara, przebudowany w l. 1826-41 wg proj. Henryka Marconiego oraz w 1894 r. (taras ogrodowy) i po 1941 r. (wnętrza). W sąsiedztwie liczne murowane budynki gospodarcze: d. oranżeria (obecnie kościół rzymskokatolicki paraf. Najświętszego Serca Jezusa) powstała w l. 1810-13 wg proj. Henryka Ittara, dom emerytów z 1872 r., d. szpital z 1 poł. XIX w., dom ogrodnika z 1 poł. XIX w., dom frotera z poł. XIX w., stajnia z wozownią i mieszkaniem murgra-biego z końca XVIII w., przebudowana w 1892 r., maneż Z 2 poł. XIX w., budynek z ujęciem wody z 1868 r., domek Strzelca z poł. XIX w. i 3 domki odźwiernych z 1 poł. XIX w.

Park regularny i krajobrazowy z poł. XVIII w. i z 1822 r. otoczony ogrodzeniem murowanym z bramami wykonanym w l. 1810-13. W parku kilka sosen wejmutek, wśród których najpotężniejsza ma pień o obw. 560 cm, takie jałowiec wirginijski o obw. pnia 220 cm – zapewne najokazalsze drzewo tego gatunku w Polsce, miłorząb dwuklapowy o obw. pnia 240 cm, bardzo rzadki w Polsce ailant gruczołkowaty (bożodrzew), lipa srebrzysta, skrzydłorzech kaukaski, strączyn żółty, sosna limba i iglicznia trójcierniowa (glediczia).

Na pn. od wsi na rz. Wieprz pomiędzy Nieliszem a Deszkowicami utworzony został dwuczęściowy zalew wodny o pow. 834 ha i poj. 19 mln m³. Na zaporze czołowej we wsi Nielisz elektrownia wodna.