Trasa Wytyczno – Wyryki

WYTYCZNO

Wieś w gminie Urszulin. 7 listopada 1863 r. rozegrała się tutaj potyczka oddziału powstańczego pod dow. Roztworowskiego z wojskami carskimi. 1-2 października 1939 r. w rejonie Wytyczno – Wólka Wytycka miały miejsce zacięte walki Korpusu Ochrony Pogranicza pod dow. gen. bryg. Wilhelma Orlika-Ruckemanna z oddziałami sowieckimi. Przy drodze do wsi Łowiszów znajduje się urządzony w 1989 r. symboliczny cmentarz i kopiec, w miejscu pochowania ok. 100 polskich żołnierzy poległych w walkach z Armią Czerwoną. Po wojnie ich szczątki ekshumowano i przeniesiono na cmentarz we Włodawie.

29 maja 1951 r. w zasadzce urządzonej przez oddział Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego” zginął przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie, Ludwik Czugała.

We wsi Wytyczno istniała drewniana cerkiew greckokatolicka Świętego Krzyża, wzniesiona w 1769 r., zamieniona w 1875 r. na prawosławną, z kolei zamieniona na kościół rzymskokatolicki w 1938 r. Obecny kościół paraf. św. Andrzeja Boboli, drewniany, wzniesiono w 1949 r. Wewnątrz rokokowy ołtarz główny z poł. XVIII w. z figurami św. św. Piotra i Pawła, który pochodzi ze Śląska. Na suficie wisi kryształowy żyrandol z 1792 r. W pobliżu wsi Jez. Wytyckie o pow. 270 ha (drugie pod względem powierzchni na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim) i głęb. 4,2 m. Prawie cały brzeg jeziora (poza pn.) otacza pas bagienno-torfowiskowy.

DOMINICZYN

W sąsiedztwie wsi, na skraju lasu, przy szosie tablica i krzyże upamiętniające Stanisława i Henryka Kucharuków zamordowanych tu 13 lutego 1947 r. przez funkcjonariuszy UB.

Skrzyżowanie dróg. 3 km na pn. od skrzyżowania – Adampol-Kolonia. Przed wsią zespół pałacowy wzniesiony w l. 1923-28, usytuowany w starym lesie sosnowym. Pałac o cechach neoklasycyzmu i neobaroku oraz pozostałe budynki zespołu zwrócone są elewacją frontową w stronę dziedzińca wewnętrznego, na którym znajdują się trawniki, kwietniki, sadzawka i sad. Jedno z wejść na dziedziniec wewnętrzny umieszczone jest w owalnej, dwukondygnacyjnej wieży z ażurowymi arkadami w górnej kondygnacji, zwieńczonej attyką. Właścicielem tej posiadłości byli Konstanty i Natalia Zamoyscy, którzy wraz Z arch. Zygmuntem Dewuarem (lub Janem Koszczyc Witkiewiczem) byli projektantami zespołu. Jednopiętrowy, eklektyczny budynek pałacu z elementami klasycystycznymi i bizantyjskimi założony jest na planie wydłużonego czworoboku. Korpus główny ma barokowy szczyt i nakryty jest łamanym dachem. Ujęty jest po bokach dwiema wieżami nakrytymi baniastymi hełmami. Na szczycie środkowej części korpusu od strony wewnętrznej dużych rozmiarów herb Zamoyskich – Jelita przedstawiający 3 skrzyżowane kopie (nawiązujące do rodowej historii o Florianie Szarym). W pn. skrzydle oficyny pałacowej zachowała się kaplica z dwoma XIIl-wiecznymi witrażami pochodzącymi według przekazów z francuskich katedr i przedstawiającymi sceny z życia św. Szczepana (Kamienowanie i Złożenie do grobu). W pałacu jest kilka cennych fragmentów kamieniarki przeniesionych z pałacu Pociejów w Różance (m.in. 13 kapiteli korynckich, tablica fundacyjna z napisem łacińskim i datą 1716, kominek z 1 poł. XVIII w. z herbem Jelita oraz Żeliwną płytą z herbami Polski i Litwy, marmurowe rzeźby) oraz polichromia z 6 widokami tego pałacu (na sklepieniu d. biblioteki). Od 1946 r. znajduje się tutaj sanatorium przeciwgruźlicze. W parku klasycystyczna figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej z 1858 r. – dzieło Konstantego Hegla (przeniesiona tu z Różanki).

Skrzyżowanie dróg. 9 km za zach. od skrzyżowania z drogą nr 818 – Wyryki-Połód. Wieś, siedziba urzędu gminy Wyryki. 5 lipca 1863 r. zwycięską potyczkę z wojskiem carskim stoczył oddział powstańczy pod dow. Karola Krysińskiego. We wsi d. klasztor Leontynek (greckokatolickie zgromadzenie żeńskie), klasycystyczny, wzniesiony w 1 poł. XIX w., drewniany, przypominający dworek. Trzy drewniane wiatraki koźlaki z XIX w. Istniejąca tu XlX-wieczna drewniana kapliczka konstrukcji słupowej z figurą św. Jana Nepomucena została przeniesiona ostatnio do skansenu w Holi.