Podczas II wojny światowej na Górze św. Anny mieścił się obóz pracy przymusowej dla Żydów z różnych krajów Europy, a także przejściowo jeńców radzieckich z Łambinowic – zatrudnionych przy budowie autostrady. W klasztorze mieścił się obóz przejściowy dla Niemców sprowadzonych z Rumunii. Od 1 VII 1945 Góra św. Anny stała się miejscem patriotycznych manifestacji i imprez politycznych.
Na szczycie góry zespół klasztorny oo. Franciszkanów, w skład którego wchodzą gotycko-barokowy kościół pątniczy św. Anny z końca XV w., rozbudowany w XVII w., piętrowy klasztor z XVIII w. na planie czworoboku z wirydarzem i zespół kaplic z XVIII w. tworzących kalwarię annogórską (droga krzyżowa i Dróżki Matki Boskiej).
Kościół św. Anny jest jednonawową świątynią gotycką o barokowym wystroju i sklepieniu kolebkowym z lunetami. Wieża kościoła z XIX w. W ołtarzu głównym bukowa figura św. Anny Samotrzeciej z końca XV w.
Klasztor fundacji Gaszynów posiada sklepione cele i korytarze komunikacyjne. Do klasztoru przylega dziedziniec odpustowy, tzw. Rajski Plac, otoczony z trzech stron krużgankami.
Kapliczki o kopulastych i siodłowych dachach rozrzucone na pd. i pd.-wsch. stokach Góry św. Anny tworzą malownicze kompozycje. Kaplicę Męki Pańskiej z kościołem Ukrzyżowania uzupełnia 6 kaplic Maryjnych (kalwaria annogórska).
Nad amfiteatrem z l. 1934-38 na skalnej krawędzi góry pomnik Czynu Powstańczego odsłonięty 19 VI 1955 z inicjatywy wojewody śląskiego pen. Aleksandra Zawadzkiego i Związków Weteranów Powstań Śląskich. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Xawery Dunikowski (1875-1964). Przy budowie współpracowali: inż. arch. T. Gawędzki, F. Mączyński, J. Kordula, R. Pieńkowski, A. Frydecki. Pomnik ilustruje czyn wielowiekowych walk ludu śląskiego z germańskim najeźdźcą. W centrum pomnika znicz chroniony przez granitowe postacie górnika, hutnika, rolnika i matkę z dzieckiem.
W 1988 utworzono Park Krajobrazowy „Góra św. Anny”, obejmujący 5775 ha parku właściwego i ok. 7500 ha otuliny. Park ma za zadanie chronić najciekawsze partie masywu Góry św. Anny pod względem przyrodniczym i geologicznym. W granicach parku trzy rezerwaty przyrody (Góra św. Anny, Ligota Dolna i najmłodszy, z 1994 – Lesisko (ochrona lasu mieszanego z przewagą buka). W d. Domu Polskim, u podnóża Góry św. Anny (w pobliżu niebieskiego i czerwonego szlaku turystycznego), Muzeum Czynu Powstańczego.
■ 5 km na pn. (przy drodze Strzelce Opolskie – Gogolin), w Ligocie Dolnej kolejny rezerwat przyrody (od 1959), w którym skupisko roślin ciepłolubnych (kserotermicznych) z rozchodnikiem białym i ligustrem pospolitym. Pow. rezerwatu 4,9 ha.
■ 4 km na pd. zach. Żyrowa. Wieś na granicy lasu bukowego, porastającego zbocza Góry św. Anny. Do 1631 wieś klasztorna (cystersi z Jemielnicy) i rodu Zyrowskich. Następnie (od 1631) należała do rodu Gaszynów. Hr. Melchior Ferdynand Gaszyn wzniósł w l. 1631-44 wczesnobarokowy pałac, wokół którego założono park krajobrazowy. Dziś tereny prewentorium.
Manierystyczno-barokowy pałac przebudowany w XVIII w., 1899 i w l. 1904-11 zachował się w oryginalnej całości. Zamek Dolny flankują dwie ośmioboczne baszty, a nad bramą wjazdową wieża zwieńczona barokowym baniastym hełmem z latarniami. Elewacja podzielona jest wydatnym gzymsem, wzdłuż którego przebiega rząd ślepych arkad o łukach koszowych, podobnie jak na elewacji budynku głównego (Zamku Górnego).
W pobliżu pałacu gotycki kościół św. Mikołaja z ok. 1300, powiększony i przebudowany w XVIII w., zachowało się wczesnogotyckie prezbiterium charakterystyczne dla kościołów cysterskich, przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W bocznych ołtarzach obrazy śląskiego malarza Franciszka Sebastianiego (św. Florian i św. Józef). W centrum wsi zabytkowa studnia-kapliczka z początku XIX w. z dachem gontowym.
■ 2 km na pn. zach. wieś Jasiona, w której gotycki kościół paraf, z pocz. XIV w., wewnątrz na ścianie d. prezbiterium z XIV w., cenna polichromia z 1. poł. XIV w., przedstawiająca sceny pasyjne. W partiach najwyższych – Ukrzyżowanie i Sąd Ostateczny.