Głogówek

GŁOGÓWEK

Miasto (6700 mieszk., 200 m n.p.m.) położone nad rz. Osobłogą, lewym dopływem Odry, na Płaskowyżu Głubczyckim. Centrum gospodarcze, handlowe i kulturalne rolniczego regionu. W mieście Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Stalen”, Zakłady Przemysłu Cukierniczego „Piast”, Zakłady Zbożowo-Młynarskie.

Pierwsza wzmianka o osadzie pod nazwą Głogów pochodzi z 1076. Prawa miejskie uzyskała w 1275. W XIV w. miasto otoczono murami obronnymi. Do 1532 Głogówek należał do Piastów opolskich. W l. 1533—60 władali nim Zeidlizowie. Od 1561 do 1810 w rękach rodziny Oppersdorfów (Jan Oppersdorf został w 1557 z ramienia cesarza pierwszym starostą krajowym w d. księstwie opolsko-raciborskim). Niszczony był kilkakrotnie i palony, m.in. w czasie najazdu husytów i wojny trzydziestoletniej. Z Głogówkiem związane są nazwiska znane z historii, m.in. ideologa husytyzmu Jędrzeja Gałki z Dobczyna, profesora Akademii Krakowskiej, który znalazł schronienie na dworze Bolka V. W poł. XVII w. przebywał tu wraz z dworem (na zaproszenie hr. Rudolfa Oppersdorfa) król polski Jan Kazimierz, a wcześniej jego żona, królowa Ludwika Maria, będąca w posiadaniu księstwa opolskiego i raciborskiego. Po przybyciu tu hetmana Stefana Czarnieckiego król podjął decyzję powrotu do kraju i rozpoczęcia walk zaczepnych przeciw Szwedom.

W XIX w. Głogówek był centrum życia polskiego, które tutaj i w okolicy dominowało. W mieście czynne było seminarium nauczycielskie, do którego od 1826 wprowadzono jako obowiązkowy język polski, a od 1852 wszyscy nauczyciele uczący w seminarium musieli znać język polski. Przy seminarium czynna była szkoła ćwiczeń.

W 1876 uruchomiono linię kolejową Kędzierzyn – Nysa przez Głogówek – Prudnik, co stworzyło miastu warunki do rozwoju przemysłu przetwórczego (cukrownia, roszarnia lnu).

W 1910 połowę mieszkańców miasta stanowili Polacy. W okresie plebiscytu (1921) mieścił się tutaj Polski Komitet Plebiscytowy na okręg głogówecki. Od listopada 1918 działała tu polska Rada Ludowa, a od 1919 Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka. W III powstaniu śląskim z 2 na 3 V 1921 Grupa Destrukcyjna Konrada Wawelberga wysadziła w pobliżu Głogówka most na rzece Osobłodze. Rejon miasta był terenem koncentracji niemieckich korpusów ochotniczych, a w Głogówku gen. Karol Hoefer ulokował główną kwaterę. Tutaj też 25 VI 1921 podpisał z przedstawicielami Międzysojuszniczej Komisji układ o likwidacji ruchu zbrojnego.

W okresie międzywojennym działał tu Związek Polaków w Niemczech oraz polski Bank Ludowy. Miasto zostało zdobyte przez oddziały Armii Czerwonej 19 III 1945. W czasie walk legło w gruzach ok. 40% zabudowy, w tym wiele cennej architektury zabytkowej. Pomoc władz wojewódzkich i centralnych pozwoliła miejscowym działaczom, z Rafałem Urbanem na czele, odbudować zniszczone zabytki. Miasto powoli wracało do swej świetności.

Średniowieczny układ urbanistyczny Głogówka jest nietypowy dla tego typu miast śląskich. Nie występuje tu owalnica śląska, a obiekty sakralne i zamek zgrupowane są wzdłuż zach. linii murów obronnych, podobnie jak rynek, który nie ma położenia centralnego.

Renesansowy zamek górny wzniesiony w dwóch etapach w l. 1561-71 i 1584-1606 na fundamentach gotyckiego zamku piastowskiego przez hr. Oppersdorfów (do których należał w l. 1561-1945) jest budowlą trój skrzydłową. Wzniesiony w XVII w. zamek dolny, przebudowany w XVIII w. otrzymał dodatkowo wystrój barokowo-manierystyczny.

Do dolnego zamku prowadzi sień wjazdowa z portalem późnorenesansowym o spłaszczonej arkadzie. Nad gzymsem tarcze herbowe Oppersdorfów, rzeźby figuralne w ryzalitach oraz płaskorzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Ponad budynkiem bramnym ośmio-boczna wieża barokowa z zegarem. Obecnie na terenie zamku kontynuuje się prace konserwatorskie.

Udostępniono część dolnego zamku, w którym Muzeum Regionalne. Do 1995 prezentowana była twórczość Jana Cybisa, urodzonego w 1897 we wsi Wróblin pod Głogówkiem. Artysta studiował we Wrocławiu, Krakowie i Paryżu. Jest współtwórcą nowego kierunku w malarstwie polskim – kapizmu. Zmarł w 1972. 37 prac olejnych i akwarel powróciło do właściciela Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu. W narożnej baszcie w odrestaurowanej sali Ludwika van Beethovena autentyczny klawikord, z którego korzystał kompozytor podczas wizyt w Głogówku. Tutaj powstała jego słynna IV symfonia. W planach zagospodarowania zamku przewiduje się utworzenie galerii rzeźby współczesnej muzeum regionalnego, otwarcie komnaty króla Jana Kazimierza. Dziś w zamku pokoje noclegowe PTTK. W pd. skrzydle (obok baszty narożnej) kaplica zamkowa o sklepieniach kolebkowych z lunetami (1645-68).